Rasy kotów zaczęły być kształtowane według programów hodowlanych w połowie XIX wieku. Pierwsze koty domowe żyły obok ludzi znacznie wcześniej – ok. 3000 lat p.n.e.
Wszystkie żyjące współcześnie koty pochodzą z tej samej rodziny – Felidae. Między 12 a 8 mln lat temu koty podzieliły się na dwie wielkie grupy:
Podział ten bierze się od miejsca pochodzenia kotów.
Bardzo dalekim przodkiem kota domowego jest Felis lunensis – dziki kot Martellego, który żył około 2,5 mln lat temu. Około 600-900 tys. lat temu z Felis lunensis wyewoluował prawdopodobnie Felis silvestris, od którego pochodzą współcześnie żyjące gatunki małych kotów, np. kot nubijski.
Obecnie koty klasyfikowane są w oparciu o budowę narządów głowy i na tej podstawie wyróżnia się:
To właśnie z podrodziny małych kotów pochodzi żbik, kot nubijski oraz kot stepowy – wszystkie one uznawane są przez naukowców za blisko spokrewnione z kotami domowymi (Felis silvestris catus). Badania genetyków wskazują jednak, że koty domowe są niemal identyczne genetycznie z kotem nubijskim, różniąc się wyraźnie od żbika i kota stepowego.
Rozwój rolnictwa pomiędzy 9 a 5 tys. lat p.n.e. stworzył niszę ekologiczną dla wielu gatunków – również dla kotów. Rozsądni rolnicy zauważyli, że koty mogą stać się ich sprzymierzeńcami w walce z gryzoniami. Dzięki temu nieliczne koty, które potrafiły kontrolować swoje instynktowne reakcje – walka albo ucieczka wprowadziły się do ludzkich osiedli.
Trudno jednoznacznie ocenić kiedy dokładnie koty zostały udomowione. Istnieją stanowiska archeologiczne datowane na 6700 r p.n.e., w których znaleziono szczątki kotów – brak jest jednak dowodów, że były to koty udomowione.
Jeżeli za dowód udomowienia przyjąć szkielety kotów chowanych razem z ludźmi to takie dowody znaleziono na cmentarzysku w egipskiej miejscowości Mostagedda sprzed 7 tys. lat.
Jednocześnie badania archeologiczne prowadzone w Pakistanie i Indiach na stanowiskach sprzed 5000 lat, dowodzą istnienia udomowionych kotów.
W dużym prawdopodobieństwem można uznać, że około 2500-2000 lat p.n.e. koty domowe towarzyszyły ludziom powszechnie. Około 2500 lat p.n.e. pojawiły się pierwsze wizerunki kotów w egipskiej sztuce sepulkralnej. Z 2000 r. p.n.e. z Doliny Indusu w Azji, pochodzą szczątki różnych odmian udomowionych kotów.
W procesie udomowienie nastąpiła genetyczna zmiana dzikiego temperamentu kotów. U dzikich kotów brak agresji nie jest dziedziczony, podczas gdy koty domowe dziedziczą brak agresji po swoich matkach. Owa „mutacja udomowiania”, określana jako neotenia polega na przejawianiu pewnych zachowań młodzieńczych przez dorosłe koty. Dzikie koty po osiągnięciu dojrzałości zrywają więzi rodzinne i stają się samotnikami. W przypadku kotów domowych dorastające kocięta nie tracą całkowicie instynktu trzymania się razem.
W przypadku samic kotów nubijskich zaobserwowano, że samice żyjące na wolności opiekowały się potomstwem swoich sióstr i matek. Osobniki, które potrafiły dzielić życie w pobliży ludzi z innymi kotami dawały największe szanse na reprodukcję i przekazanie tej cechy kolejnym kotom. Kocięta z kolei były chowane lub dokarmiane przez ludzi. Z czasem koty, które wykazywały mniejszą niezależności, trzymając się bliżej ludzi miały największe szanse na długie życie i rozród. Doprowadziło to do fizycznych i fizjologicznych modyfikacji. Osiadły tryb życia doprowadził do tego, że mózg kotów zmniejszył się o 25%. Zmniejszeniu uległy nadnercza i przysadka mózgowa – odpowiedzialne za reakcje walki i ucieczki. Nawet koty o jednolitym umaszczeniu mogły przeżyć i się rozmnażać.
Właśnie w ten sposób ok. 3000 lat p.n.e. kot nubijski uległ udomowieniu.
Koty domowe spełniały rolę szczurołapów na statkach handlowych już w czasach Fenicjan. Około 900 roku p.n.e. kupcy feniccy przywieźli koty domowe z Afryki do Rzymu. Stamtąd rozpowszechniono je na całym terytorium Europu. W tym czasie doszło różnie do krzyżowania kotów domowych ze żbikiem. Nie jest wykluczone, że koty dotarły z Fenicjanami do Kornwalii już 3000 lat temu, nie ma jednak wątpliwości, że do Brytanii koty dotarły wraz z rzymskimi legionami tysiąc lat później. Według innych źródeł koty dotarły do Anglii ok. 1000 r. n.e. wraz z Wikingami.
Wszystkie te koty należały do grupy krótkowłosych. Im dalej na wschód, tym więcej odmian kotów długowłosych. Według jednej z hipotez gen odpowiedzialny za długi włos może pochodzić od manula ze Środkowej Azji. Gen ten rozpowszechniło się z Rosji do Pakistanu, Turcji i Iranu, by zrealizować się w takich rasach kotów jak angora i pers. Co ciekawe odmiany długowłose przybyły do Włoch z Turcji w XVI wieku, na ten czas datuje się również pojawienie kota manx, którego przywieźli kupcy hiszpańscy z Dalekiego Wschodu.
Wraz z europejskimi kolonizatorami koty domowe dotarły do obu Ameryk, Australii, Nowej Zelandii i Południowej Afryki. W XIX wieku koty domowe zasiedliły wszystkie kontynenty, większe wyspy świata z wyjątkiem Antarktyki.
Kolejną cechą sierści, poza wspomnianą długością włosa, jest jej barwa. Niektóre rodzaje ubarwienia sięgają odległych czasów, gdyż rasy kotów o umaszczeniu czarnym, niebieskim i rudym zdążyły dotrzeć do niemal wszystkich zakątków świata.
Koty zamieszkujące różne części świata różnią się jednak umaszczeniem. We Francji łupkowoniebieskie koty kartuskie były kiedy popularne jedynie w rejonie klasztoru Chartreuse. Umaszczenie non-agouti występuje częściej wzdłuż europejskich śródlądowych wodnych szlaków handlowych. Im dalej od Afryki tym ubarwienie agouti staje się mniej powszechne.
Co ciekawe umaszczenie kota może świadczyć o jego pochodzeniu. Koty brazylijskie mają takie umaszczenie, jak i portugalscy przodkowie, meksykańskie są podobne do hiszpańskich, a na Thaiti mieszkają koty podobne do francuskich.
W Europie w 2021 roku żyło ponad 113 mln kotów z czego 83 mln w Unii Europejskiej. Polska należy do czołowej dziesiątki krajów pod względem największej liczby kotów domowych, zamieszkujących w gospodarstwach domowych.
Kraj | Liczba kotów w mln |
Rosja | 22,9 |
Niemcy | 16,7 |
Francja | 15,1 |
Wielka Brytania | 12 |
Włochy | 10 |
Hiszpania | 5,8 |
Rumunia | 4,3 |
Turcja | 4,3 |
Polska | 4 |
Holandia | 3,1 |
Z drugiej strony koty zdziczałe stanowią około połowę światowej populacji kotów domowych – niemal 200 mln osobników.
Choć już w starożytnych cywilizacjach traktowano je z czcią, to dopiero ok. 170 lat temu, zaczęto poprzez hodowlę kota domowego wykształcać różne kocie rasy. Potem zdarzały się krzyżówki zwierząt hodowlanych z dzikimi, dochodziło także do kontynuacji przypadkowej mutacji genów, z której powstały nowe rodzaje czworonogów.
W połowie XIX wieku w Wielkiej Brytanii i Europie Kontynentalnej pojawiło się pojęcie doboru hodowlanego, zaczęto również rejestrować koty rodowodowe. Pojawili się hodowcy, którzy zainicjowali programy hodowlane, bazując na krótkowłosych dachowcach, selekcjonując je ze względu na kształt ciała i barwę szaty. To właśnie od nich wywodzą się dzisiejsze brytyjskie i europejskie rasy kotów krótkowłosych.
W Ameryce początki hodowli również opierały się na kotach krótkowłosych, przywiezionych 200 lat temu przez pierwszych osadników z Europy.
Rozwój ras długowłosych zaczął się na szerszą skalę od angory, przywiezionej z Turcji, a później z ras sprowadzonych z Afganistanu i Persji.
Pod koniec XIX wieku do Wielkiej Brytanii dotarły koty syjamskie, abisyńskie i rosyjskie niebieskie. Pierwszy kot birmański przybył do Francji w 1919 roku. W latach 50. XX wieku do USA sprowadzono z Egiptu koty mau i koraty. W tym samym czasie do Wielkiej Brytanii sprowadzono koty tureckie. W 1968 roku w USA pojawił się japoński bobtail, a w latach 70. angora i kot singapurski.
Jak widać rozpowszechnianie kotów rasowych na świecie przybrało na tempie w XX wieku. Obecnie istnieje wiele organizacji, zrzeszających hodowców z całego świata, które uznają różne liczby ras kotów:
Pierwsza wystawa kotów odbyła się prawdopodobnie w 1598 roku w angielskim Winchesterze na jarmarku Św. Egidiusza. W XIX wieku wystawy kotów rasowych były już bardzo popularne.
Współczesny sposób wystawiania kotów został zaproponowany przez Anglika Harrisona Weira, który zaproponował, by eksponować koty w rzędach klatek, ustawionych na stołach.
Weir zorganizował pierwszą wystawę w Crystal Palace w Londynie w 1871 roku, była to 1 Narodowa Wystawa Kotów, w której udział wzięło 160 kotów.
Pod koniec XIX wieku stało się jasne, że niezbędne jest stworzenie organizacji, która dokonywałaby formalnej kontroli oraz rejestracji kotów rasowych.
W 1887 roku powstał w Wielkiej Brytanii National Cat Club, którego prezesem został Harrison Weir. Z inicjatywy klub rozpoczęto wydawanie księgi hodowlanej oraz ustanowiono system oficjalnej rejestracji kotów rasowych. W 198 roku założono w Wielkiej Brytanii następna organizację rejestrującą rasy kotów – Cat Association of Britain.
W USA pierwsza organizacja rejestrująca rasy kotów została założona w 1899 roku i był to American Cat Association.
Przyjmuje się, że wszystkie żyjące obecnie osobniki pochodzą od wspólnego przodka, czyli kota nubijskiego, który jest afrykańskim podgatunkiem żbika. Na przestrzeni wielu wieków koty domowe zaczęły się różnicować, pojawiały się koty inaczej umaszczone i z długim futrem. Jak wspomniano, niedawno zaczęto prace hodowlane, które polegają w dużej mierze na tym, aby rasy kotów zachowały pierwotne cechy. Poszczególne organizacje wyróżniają różną liczbę ras kotów domowych:
Zamieszanie potęguje na dodatek fakt, że często występuje niespójne nazewnictwo poszczególnych kategorii kotków, dla przykładu FIFe, która uznaje 48 ras kotów, podzieliła je na cztery kategorie w oparciu o system EMS:
Jednym z bardzo ogólnych podziałów kotów jest ten obejmujący rasy długowłose i krótkowłose. Kot należący do pierwszej grupy często jest marzeniem wielu osób. Pięknie się prezentuje oraz niezwykle miło się go przytula i głaska. Jednak takie zwierzaki wymagają bardzo czasochłonnej pielęgnacji, często z wykorzystaniem specjalnych kosmetyków. Do tej grupy zaliczyć można kota perskiego, syberyjskiego, nebelunga czy norweskiego leśnego. Kotki o krótszym futrze nie wymagają tak częstych zabiegów. Są za to niezwykle różnorodne pod względem wyglądu m.in. umaszczenia i wielkości. Potrafią też intensywnie wyrażać przywiązanie do właściciela, np. koty syjamskie, bengalskie bądź brytyjskie krótkowłose.
Tylko około 3% obecnie żyjących kotów można określić jako rasowe koty. Aby zostały za takie uznane, muszą spełnić wszystkie cechy określone dla danego rodzaju. Istnieją różne organizacje, które to poświadczają i rejestrują, a najbardziej znaną z nich jest FIFe. Stosowny dokument, czyli tzw. rodowód, potwierdza, że kot jest potomkiem odpowiednio hodowanej rodziny. Wiele stowarzyszeń dokonuje też grupowania ras do kategorii, uwzględniając np. długość sierści czy pochodzenie naturalne bądź zmutowane. Drugi wspomniany proces ma miejsce, gdy dojdzie do samoistnej zmiany materiału genetycznego komórki. W ten sposób powstały np. bezwłose osobniki rasy Sfinks.
Koty rasy muszą być wolne od chorób genetycznych; spełniać wytyczne określone we wzoru rasy; hodowca powinien mieć udokumentowane pochodzenie kotów do określonej liczby pokoleń przodków; koty takie powinny być prawidłowo socjalizowane już w hodowli.
Wiele osób przy wyborze rasy kota zwraca uwagę głównie na jego wygląd. Rzecz jasna jest to ważny czynnik, ale są też inne, równie istotne kryteria. Zastanów się przede wszystkim, czy będziesz w stanie zapewnić czworonogowi odpowiednią opiekę. Niektóre rasy kotów np. długowłose i hybrydowe wymagają szczególnej troski i praktycznie codziennych zabiegów dotyczących pielęgnacji futra. Duże znaczenie ma też środowisko, w jakim znajdzie się zwierzę. Czy jest to spokojny dom zamieszkiwany przez seniora lub osobę samotną, czy może „hałaśliwe” mieszkanie rodziny z małymi dziećmi? Istnieją koty, które lubią zabawy, towarzystwo i są żywiołowe, inne znów chadzają swoimi ścieżkami i wolą leżenie na kanapie niż bieganie z piłeczką. Dlatego warto przeanalizować ogólny charakter rasy. Pamiętaj również, że to decyzja mająca długotrwałe konsekwencje, ponieważ są koty żyjące nawet 20 lat.
Na przestrzeni lat jedna rasa kota może zdobyć dużą popularność, a inną ją stracić. Są jednak takie rasy kotów, które cieszą się niesłabnącym powodzeniem. W naszym kraju dotyczy to np. kota brytyjskiego krótkowłosego. Uwodzi on miękkim futerkiem i umiarkowanie aktywnym trybem życia. Równie często Polacy sięgają po rasę syberyjską o naturalnym, dzikim wyglądzie, a także maine coon, czyli łagodne olbrzymy. W wielu domach królują też koty bengalskie oraz koty syjamskie i perskie, które należą do klasyki, bo są przyjacielskie i lubią towarzystwo człowieka.
Podsumowując, jeżeli chciałbyś kupić jednego z najpopularniejszych rasowych kotów w Polsce, to pamiętaj o takich rasach, jak:
Rasy kotów krótkowłosych mają zdecydowanie dłuższą historię – to właśnie z kotów krótkowłosych wykształtowały się rasy kotów długowłosych. Koty krótkowłose nie wymagają tak intensywnej pielęgnacji, jak ich długowłosi bracia. Wśród wielu ras krótkowłosych warto wspomnieć m.in. o takich, jak:
Rasy kotów długowłosych zaczęły pojawiać się na północnych terenach Europy od Norwegii aż po Rosję. Koty ten w naturalny sposób, na skutek warunków pogodowych, wykształciły futro, które miało pozwolić im przetrwać w niskich temperaturach.
Wiele ras kotów długowłosych wymaga codziennej, starannej pielęgnacji. Decydując się na taką rasę możesz wybrać m.in. spośród takich kota, jak:
Największym kotem domowym pod względem masy ciała okazał się australijski kot Himmy, który osiągną wagę 21,3 kg i mierzył 100 cm długości i 38 cm wysokości w kłębie. Samiec zmarł w 1986 roku i jego rekord do dziś pozostaje niepobity.
Laur najcięższej kotki zdobyła schroniskowa kotka Meow o wadze niemal 18 kg, niestety kotka cierpiała po prostu na nadwagę, która skróciła jej życie zaledwie do 2 lat.
Jeżeli marzysz o naprawdę dużej rasie kota, to zwróć uwagę na poniższe:
Wśród kotów rasowych istnieją również takie, które charakteryzują się niewielkimi rozmiarami i nie chodzi tutaj o koty miniaturki, które zwykle są efektem nagannych praktyk pseudohodowców.
Jeżeli szukasz małego kota, który będzie cieszył się dobrym zdrowiem, to poniżej znajdzie 10 ras najmniejszych kotów, które jako dorosłe koty nie waż więcej niż 3-4 kg.
Redakcja
Bibliografia:
B. Fogle, Koty. Rasy, opieka, zdrowie, zachowanie, zabawa, Wyd. Hachette, Warszawa 2008.
G. Meadows, E. Flint, Kot. Poradnik opiekuna, Wyd. RM, Warszawa 2016.
FEDIAF, europeanpetfood.org/about/statistics/
NOTA PRAWNA – Materiały publikowane w serwisie www.zoonews.pl chronione są prawem autorskim. Ich kopiowanie w części bądź całości bez zgody Wydawcy jest zabronione.
UWAGA! Treści artykułów publikowanych w serwisie zoonews.pl nie są konsultacją, nie mają na celu zastąpienia kontaktu opiekuna zwierzęcia z lekarzem weterynarii, ani nie mogą być podstawą do diagnozowania zwierzęcia i jego leczenia. Serwis ma charakter informacyjno-popularyzatorski. Zaleca się w każdym przypadku rozważyć indywidualną konsultację specjalistyczną.
© 2021-2023 ZOONEWS.PL WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE.
Państwa prywatność jest dla nas najważniejsza
