Nicienie u kota – jakie robaki występują u kota?
Image by Andrea Som from Pixabay
Nicienie u kota to powszechny problem, który może przerodzić się w poważne kłopoty zdrowotne Niektóre nicienie mogą być niebezpieczne również dla ludzi.
Spis treści - kliknij strzałkę
Nicienie u kota – klasyfikacja
Nicienie, czyli robaki to grupa obłych endopasożytków – robaków bytujących wewnątrz ciała kota, z których część może być niebezpieczna również dla ludzi.
Robaki u kota – nicienie zbudowane są z oskórka, nabłonka i warstwy mięśniowej i mają zwykle podłużny kształt ciała. Wielkość nicienia u kota może być różna, w zależności od gatunku pasożyta i może wynosić od kilku mm do nawet kilkudziesięciu cm, jak w przypadku glisty kociej.
W Europie występuje wiele robaków, które zagrażają kotom, a wśród nich wyróżnia się:
- Robaki jelitowe u kota
- Glista u kota (Toxocara cati)
- Tęgoryjec u kota (Ancylostoma tubaeforme. i Uncinaria stenocephala.)
- Włosogłówka u kota (Trichuris vulpis)
- Robaki pozajelitowe u kota
- Nicienie sercowe u kota (Dirofilaria immitis)
- Nicienie płucne u kota
- Francuski robak sercowy
- Nicienie podskórne u kota (Dirofilaria repens)
- Nicienie oczne (Thelazia callipaeda)
Robaki jelitowe u kota
Robaki jelitowe to grupa pasożytów wewnętrznych, które lokują się zwykle w różnych częściach przewodu pokarmowego kota, najczęściej w jelitach.
Nicienie u kota – kocia glista
Kocia glista, czyli Toxocara cati to duży robak jelitowy, którego dorosłe osobniki u kotów mogą mierzyć nawet 10 cm długości. Chorobę, którą wywołuje glista kocia nazywamy glistnicą bądź toksokarozą. Zarażenie kocią glistą może wystąpić u kociąt, a także u dorosłych kotów. Do zarażenia u ludzi może dojść poprzez przypadkowe spożycie jaj inwazyjnych lub zjedzenie niedogotowanego mięsa, które zawierało larwy glisty.
Dorosłe kocie glisty bytują w jelicie cienkim, gdzie produkują jaja, które są następnie wydalane do środowiska z kałem. Jaja te mogą stać się inwazyjne w ciągu kilku tygodni i przetrwać w środowisku nawet przez kilka lat.
Koty mogą zarazić się tym nicieniem poprzez polowanie na zarażone gryzonie. Po spożyciu zarażonego mięsa w jelitach kota wylęgają się larwy, które penetrują ścianę jelita i dostają się do wątroby, a nawet tchawicy. Podrażnieni tchawicy wywołuje kaszel u kota. Larwy zostają wyksztuszone i ponownie trafiają do jelita cienkiego, gdzie ich cykl życiowy zamyka się.
U dorosłych kotów bardzo rzadko występują objawy kliniczne, dlatego bez badań koproskowych trudno jest stwierdzić obecność glisty w ciele kota.
U kociąt nie występuje zarażenie prenatalne, dlatego leczenie może rozpocząć się w 3. tygodniu życia kocięcia i należy je kontynuować aż do zakończenia karmienia przez matkę co 2 tygodnie, gdyż do zarażenia może dojść właśnie z mlekiem matki. Następnie raz na miesiąc aż do ukończenia 6 miesiąca życia kota.
Ciężarne kotki należałoby zakropić emodepsydem na około 7 dni przed porodem, a następnie karmiące kotki powinny być leczone wraz z ich potomstwem w okresie karmienia.
Nicienie u kota – tęgoryjec
Tęgoryjce to małe nicienie, które swoją nazwę zawdzięczają dużej torebce gębowej, ustawionej pod kątem do reszty ciała, którą chwytają się śluzówki jelita, co prowadzi do zniszczenia powierzchni błony śluzowej.
U kotów występują dwa gatunki: Ancylostoma tubaeforme oraz rzadziej Uncinaria stenocephala. Nicienie te mierzą zwykle od 9. do 18. mm i żywią się krwią, pobieraną z jelita (A. tubaeforme), z kolei U. stenocephala pobierają pokarm ze składników tkanek na powierzchni jelita.
Cykl rozwojowy tęgoryjców jest prosty – larwy wylęgają się w ciągu 24 godzin od wydalenia z kałem nosiciela, a po ok. 7. dniach stają się inwazyjne. Po połknięciu przez kota, w ciągu 2-3 tygodni rozwijają się do dorosłej postaci w jelicie cienkim. A. tubaeforme może również przeniknąć przez skórę i drogą krwionośną, przez serca, płuca aż do jelit.
Do zarażenia kota może dojść poprzez zjedzenie pokarmu, w którym znajdują się larwy tęgoryjca. Do zarażenia może dojść również poprzez przełamanie bariery skórnej u kota – jednak dzieje się to rzadziej. Larwy mogą również przenosić się do kociąt wraz z mlekiem karmiącej matki.
Objawami tęgoryjca u kotów mogą być:
- Niedokrwistość
- Biegunka
- Kaszel
- Kał z krwią
- Utrata masy ciała
- Gorączka
- Apatia
- Saneczkowanie
Z uwagi na to, że obydwa tęgoryjce są nierozróżnialne morfologicznie, to po stwierdzeniu należy zastosować leczenie przeciwrobacze szerszego spektrum.
Nicienie u kota – włosogłówka
Trichuris vulpis to robak, który żeruje w jelicie grubym. Samce potrafią osiągnąć długość od 40 do 60 mm, a samice nawet do 75 mm. Włosogłówka swoją nazwę zawdzięcza bezpośrednio swojej budowie – przednia nitkowana część pasożyta przywiera do błony śluzowej jelita grubego, z kolei tylna część, która potrafi osiągać nawet 5 razy większą grubość pozostaje swobodnie w świetle jelita. Dodatkowo u samców włosogłówki występuje zakończenie w postaci nitkowatego wyrostka.
Jaja włosogłówki wydalane są kałem kotów i w ciągu 1-2 miesięcy rozwijają się do inwazyjnej larwy, która może przetrwać w środowisku przez wiele lat. Okres prepatentny wynosi od 2 do 3 miesięcy, po których koty mogą wydalać jaja włosogłówki przez rok.
Typowe ciężkie objawy zakażenia włosogłówka u kotów to:
- Biegunka
- Krwiste odchody ze śluzem
- Utrata masy ciała
- Niedokrwistość
- Anemia
- Zahamowanie wzrostu u kociąt
Ze względu na to, że włosogłówka jest mniej wrażliwa na substancje czynne leczenie powinno być oparte na odrobaczaniu przez 3 kolejne dni. Po jego przeprowadzeniu zaleca się wykonanie badania na obecność jaj włosogłówki u kota. Włosogłówki, podobnie jak tęgoryjce, posiadają zdolność do uodporniania się na substancje czynne zawarte w lekach.
Robaki pozajelitowe u kota
Robaki pozajelitowe to grupa pasożytów wewnętrznych, które lokują się zwykle w tkankach narządów, wędrując po ciele zarażonego kota.
Nicienie sercowe u kota
Dirofilaria immitis to robaki, które bytują w tętnicach płucnych kotów, a przy dużej inwazji mogą przenieść się również do prawej komory serca. Nazwa robak sercowy i robaczyca serca nie są do końca poprawne, gdyż najczęściej dorosłe pasożyty gromadzą się w naczyniach płucnych.
W przypadku pojedynczych pasożytów zarażenie u kota może przebiegać bezobjawowo. Wzrost zarobaczenia może prowadzić do takich objawów u kota, jak:
- Utrata kondycji
- Osłabienie
- Duszności
- Przewlekły kasze
Nieleczona choroba może prowadzić do niewydolności serca u kota i śmierci zwierzęcia. Do zarażenie D. immitis dochodzi poprzez ukąszenie komara, w ten sam sposób komar zaraża się od nosiciela i roznosi chorobę dalej. Z uwagi na to, że nie ma obecnie środków, które w pełni chroniłyby przed przenoszenie inwazji robaka sercowego przez komary z rodziny Culicidae, zaleca się podawanie zapobiegawczo leków, które zabijają larwy pasożyta.
Do zarażeń dochodzi zwykle w krajach Południowej i Południow-Wschodniej Europy w okresie od kwietnia do października. Całoroczne występowanie zagrożenia odnotowano w Hiszpanii oraz na Wyspach Kanaryjskich.
Nicienie płucne u kota
Aelurostrongylus abstrusus jest pasożytem płucnym kota domowego. W Polsce pierwszy przypadek zarażenia tym robakiem stwierdzono u kota w 2005 roku. Występowanie larw stwierdzono również u ślimaków nagich jako żywicieli pośrednich i myszy polnej jako żywiciela paratenicznego.
Dorosłe robaki mierzą 6-7 mm długości (samce) oraz 10-14 mm długości (samice) i bytują w oskrzelikach i pęcherzykach płucnych. W ciągu 4-6 tygodni po zarażeniu samica nicienia płucnego składa jaja, z których wylęgają się larwy, które wędrują do krtani. Kaszel u kota powoduje ich odkrztuszenie i przełknięcie do przewodu pokarmowego, skąd, wraz z kałem, wydostają się do środowiska. W ich rozprzestrzenianiu istotną rolę odgrywają myszy, szczury, żaby, jaszczurki, węże oraz mniejsze ptaki, które zjadają zarażone ślimaki.
Objawy zarażenia mogą przyjąć formę od postaci bezobjawowej aż do ciężkich zaburzeń:
- Przewlekły kaszel u kota
- Kichanie
- Bezdech
- Duszności
- Wypływ z oczu i nosa
- Apatia
- Brak apetytu
- Wychudzenie
- Zapalenie płuc
Diagnostyka polega na badaniu kału na obecność jaj i larw pasożytów, badaniu krwi, prześwietleniu klatki piersiowej oraz bronchoskopii.
Francuski robak sercowy
Koty nie ulegają zarażeniu Angiostrongylus vasorum.
Nicienie podskórne u kota
Nicień podskórny Dirofilaria repens to pasożyt, który dostaje się do organizmu kota za sprawą komarów. Samica komara wprowadza larwy nicieni w trzecim stadium, podczas żerowania na kocie. Larwy L4 i L5 migrują do tkanki podskórnej łącznej, gdzie osiągają dojrzałość. Dorosłe osobniki stwierdzane są pomiędzy podskórną i głęboką warstwą tkanki łącznej w większości części ciała. Obecność tego nicienia u kota przejawia się w formie widocznych guzków na skórze, w których znajdują się mikrofilare i filare, czyli larwy i dorosłe formy nicienia.
Nicienie podskórne mogą występować również u człowieka, a ich droga przeniesienia odbywa się poprzez ukąszenie komara.
Typowymi objawami nicieniu podskórnych u kotów są niezapalne guzki podskórne, w których znajdują się dorosłe pasożyty lub stadia niedojrzałe.
Nicienie oczne u kota
Thelazia callipaeda to spiralny nicień, który bytuje w worku spojówkowym i wywołuje różne objawy okulistyczne. Jest to tzw. Orientalny pasożyt, który migruje z regionu były republik radzieckich, Chin, Indii i Tajlandii. W sytuacji, gdy zarażenie ma charakter endemiczny u psów czy kotów, to choroba pojawia się również u ludzi. W Europie odnotowano już przypadki we Francji, Włoszech, Hiszpanii, Chorwacji i Serbii. Głównym wektorem odpowiedzialnym za rozprzestrzenianie się telazjozy jest muszka owocowa Phortica variegata.
Dorosłe osobniki nicienia mają nitkowaty kształt i osiągają od 5 mm do 20 mm długości. Stadia larwalne L1 lokalizują się w workach spojówkowych oraz pod trzecią powieką u psów i kotów, powodując stan zapalny. Larwy L1 uwalniane są przez samice do wydzieliny gruczołów łzowych i spożywane przez muszki owocowe. W ciele muszek larwy przechodzą do stadium L3 i w czasie, gdy muszki odżywiają się na ciele innych zwierząt migrują do worków spojówkowych żywiciela ostatecznego.
Wśród objawów klinicznych nicienia ocznego u kotów wskazuje się:
- Mrużenie powiek
- Obrzęk
- Przekrwienie części powiekowej spojówek
- Zwiększoną produkcję łez
- Łzawienie
- Łzotok i świąd
- Wrażliwość na światło
- Stan zapalny spojówki gałkowej
- Stan zapalny spojówki trzeciej powieki z przerostem grudek chłonnych
- Zapalenie rogówki
- Perforacja rogówki
- Zapalenie błony naczyniowej
- Zwichnięcie soczewki
- Zaćma, jaskra, utrata wzroku
Leczenie polega na działaniu miejscowym i ogólnym. Dorosłe osobniki powinny być usunięte poprzez przepłukanie worka spojówkowego sterylnymi płynami bądź poprzez mechaniczne zebranie nicieni. Sugeruje się również płukanie przewodów nosowo-łzowych, by usunąć larwy zalegające w przewodach. Następnie zaleca się stosowanie preparatów przeciw robakom w formie spot-on.
dr Mateusz Karatysz
Opiekun buldożki Daisy, borykającej się od wielu lat z problemami zdrowotnymi. Dziennikarz, popularyzator świadomych adopcji zwierząt oraz produktów, które pomagają opiekunom w samodzielnym rozwiązywaniu problemów pojawiających się, podczas opieki nad zwierzętami. Twórca serwisu www.zoonews.pl
Bibliografia
Esccap, Niecień płucny u kotów, https://www.esccap.pl/nicien-plucny-u-kotow-aelurostrongylus-abstrusus/, (data dostępu: 09.06.2023 r.).
Esccap, Tęgoryjce, https://www.esccap.pl/tegoryjce-uncinaria-ancylostoma/, (data dostępu: 09.06.2023 r.).
Esccap, Nicień płucny u kotów, https://www.esccap.pl/nicien-plucny-u-kotow-aelurostrongylus-abstrusus/, (data dostępu: 09.06.2023 r.).
Esccap, Zwalczanie chorób przenoszony przez wektory u psów i kotów – skrócony przewodnik, https://www.esccap.org/uploads/docs/1t92pfi4_Przewodnik_MG5_05_2023_LR.pdf, (data dostępu: 09.06.2023 r.).
Esccap, Odrobaczanie psów i kotów, Przewodnik ESCCAP 01, wydanie szóste – maj 2021.
J. Madany, K. Wrześniewska, A. Milczarek, B. Abramowicz, D. Winiarczyk, Wzrastające ryzyko wystąpienia inwazji Thelazia callipaeda w Polsce, pasożyta powodującego objawy okulistyczne u psów i kotów, „Życie weterynaryjne”, 2018/93.
R. Niziołe, K. Rutkowska, Dirofilarioza u psów i kotów, „Życie weterynaryjne”, 2009/84.
Przeczytaj inne artykuły o zdrowiu psów i kotów
