Wścieklizna u psa – OBJAWY, SZCZEPIONKA, ŚMIERTELNOŚĆ
Wścieklizna u psów to śmiertelna choroba o tragicznym przebiegu, która stanowi zagrożenie także dla ludzi, dlatego ważne są profilaktyczne szczepienia psów.
Spis treści - kliknij strzałkę
Wścieklizna – etiologia
Wirus wścieklizny jest zoonozą znaną od starożytności. Już Homer opisał przenoszenie się wścieklizny na ludzi w wyniku ugryzienia przez psa.
Wirus wścieklizny należy do rodzaju Lyssavirus w obrębie którego zidentyfikowano 12 różnych gatunków. Dodatkowo rodzaj Lyssavirus został podzielony na dwie grupy filogenetyczne, i to właśnie w filogrupie 1 znajduje się wścieklizna.
W obrębie wirusa wścieklizny wyodrębniony aż 7 różnych serotypów, które rozprzestrzeniają się na całym świecie. Serotyp 1 odpowiada za występowanie wścieklizny u psów.
Wścieklizna u psa – czym jest?
Wirus wścieklizny to jednoniciowy wirus RNA, który składa się z:
- Białka nukleokapsydu
- Fosfoproteiny
- Glikoproteiny
- Polimerazy RNA-zależnej
Wścieklizna – epidemiologia
Mimo, że zidentyfikowano 12 gatunków wirusa wścieklizny, z których większość jest zakaźna dla nietoperzy, to największy problem stanowią zwierzęta mięsożerne, które mogą być rezerwuarem wirusa.
Według danych WHO, wścieklizna prowadzi rocznie do śmierci 74.000 osób w Azji i Afryce. W krajach tych głównym źródłem zakażenia wśród ludzi jest przenoszenie wścieklizny przez psy. W krajach Zachodu głównym źródłem chorobą pozostają zwierzęta dzikie np. lisy.
Przenoszenie wirusa wścieklizny wśród zwierząt dzikich
- Eurazja i Ameryka Północna: lis rudy, lis polarny, jenot
- Wyłącznie Ameryka Północna: szop pracz, lis szary, skunks
- Karaiby i Afryka Południowa: mangusty
- Ogólnoświatowo: krwiopijne nietoperze
Wścieklizna u psów – jak jest przenoszona
Wścieklizna u psa może wystąpić w wyniku ugryzienia psa przez inne chore zwierzę. Przeniesienie wirusa wścieklizny następuje razem ze śliną. Potencjalnie do zakażenia może również dojść poprzez spożycie przez psa zakażonych tkanek innego zwierzęcia, a nawet przez łożysko w łonie matki.
Warto jednak zaznaczyć, że do zakażenia może również dojść przez kontakt zadrapanej skóry psa nie tylko ze śliną, ale także z moczem zarażonego zwierzęcia.
Wścieklizna u psa – patogeneza
Rozwój wirusa w ciele psa trwa od 3 do 24 tygodni. Tempo rozwoju wścieklizny zależy od kilku czynników:
- Liczby nerwów w pokąsanej przestrzeni ciała
- Odległości miejsca przez które przedostał się wirus od centralnego układu nerwowego psa
- Ilości wprowadzonego do organizmu wirusa
- Wieku psa
Domięśniowe wprowadzenie wirusa do organizmu umożliwia mu dostanie się do obwodowego układu nerwowego, gdzie za pośrednictwem aksonów wędruje po ciele z prędkością od 10 do 400 nm na dzień.
Docelowo wirus kieruje się do mózgu psa, a zwłaszcza do układu limbicznego, jądra wzgórza, układu siatkowego, jądra nerwu błędnego oraz jądra nerwu trójdzielnego, powodując szereg objawów.
Przebieg wścieklizny u psa
Wścieklizna u psa zawsze prowadzi do porażenia. Wirus pomnaża się mózgu i rozsiewa po całym organizmie psa za pomocą obwodowego układu nerwowego. Wścieklizna zajmuje pęcherzyki gruczołów ślinowych, mięśnie szkieletowe, nerki, trzustkę, narząd wzroku oraz nerwy wokół mieszków włosowych.
Siewstwo wirusa wścieklizny rozpoczyna się między 1 a 5 dniem przed pojawieniem się objawów neurologicznych. Zwierzę roznosi chorobę aż do śmierci. Również po śmierci kontakt z tkankami zarażonego zwierzęcia może doprowadzić do zarażenia.
Co ważne w obszarach endemicznych psy mogą być bezobjawowymi nosicielami wirusa wścieklizny i siać go poprzez ślinę.
Objawy wścieklizny u psa
Katalog objawów wścieklizny u psów jest dosyć szeroki. Jednak ich wystąpienie zależy w dużej mierze od stadium choroby, w którym znajduje się pies:
- Agresja
- Ataksja
- Nerwowość
- Anoreksja
- Ospałość
- Ślinienie się
- Utrudnione połykanie
- Kulawizna
- Porażenie kończyn miedniczych
- Porażenie mięśni żuchwy
- Utrudniona wokalizacja
- Przeczulica
- Padaczka
- Podwyższona ciepłota ciała
Piana z pyska u psa
Jednym z objawów wścieklizny jest pojawienie się piany z pyska u psa. Dzieje się tak dlatego, że wirus wścieklizny atakuje m. in. pęcherzyki gruczołów ślinowych.
Wścieklizna u psa – stadia rozwoju choroby
Wścieklizna u psów może postępować w dwóch postaciach: szałowej oraz porażennej.
Wścieklizna szałowa rozwija się w trzech postępujących po sobie etapach:
Stadium prodromalne wścieklizny u psa – zwiastunowe
Stadium to trwa od 2 do 3 dni, w trakcie których psy wykazują podwyższoną ciepłotę ciała oraz zmiany behawioralne – psy bardzo ufne stają się z bardziej wycofane i na odwrót. W miejscu ugryzienia pojawia się świąd, który może ulec owrzodzeniu. Psy mogą mieć również rozszerzone źrenice i osłabione odruchy rogówkowe. Występować może również biegunka.
Stadium pobudzeniowe wścieklizny u psa – szałowe
Stadium to trwa maksymalnie przez tydzień. Pies jest w tym czasie nadreaktywny, agresywny, wykazuje światłowstręt i przeczulicę. Pies będzie ukrywał się w ciemnych miejscach. Finalnie dojdzie również do dezorientacji, ataksji, drgawek i porażenia.
Stadium porażeniowe wścieklizny u psów
Stadium to pojawia się w ciągu 1 do 10 dni od wystąpienia pierwszych objawów klinicznych i zwiastuje zbliżająca się śmierć psa. Porażenie dolnych neuronów motorycznych rozpoczyna się od miejsca wniknięcia wirusa do organizmu. Pies będzie miał trudności z wydawaniem dźwięków, zacznie się mocno ślinić. Na etapie porażeniowym pojawiają się trudności w przyjmowaniem pokarmu. W ciągu 2-4 dni następuje śpiączka, zaburzenia pracy serca i zatrzymanie oddechu.
W przypadku wścieklizny porażennej po pojawieniu się zwiastunów choroby następuje szybkie przejście do fazy trzeciej, po której następuje zgon psa.
Rozpoznanie wścieklizny u psa
Głównym postępowaniem w diagnozie wścieklizny u psa jest rozpoznanie objawów klinicznych u psów pochodzących z obszarów endemicznego występowania wścieklizny i wykazujących objawy porażenia dolnych neuronów motorycznych.
Sposobem na wykrycie wirusa wścieklizny jest test immunofluorescencji bezpośredniej, który wykonywany jest PO ŚMIERCI psa na próbkach tkanek mózgu. Badanie śliny oraz innych tkanek obarczone jest ryzykiem uzyskania wyniku fałszywie ujemnego.
Główną zmianą wykrywaną w mózgu jest nieropne zapalenie zarówno mózgu, jak i rdzenia. Badania histopatologiczne wykazują Ciałka Negriego. Tkanka nerwowa pobrana od martwego psa może posłużyć do testów biologicznych na myszach. Próbki z mózgów zarażonych myszy poddawane są następnie testom immunofluerescencji, by wykryć wirusa lub prowadzić dalej jego hodowlę.
Wścieklizna u psa – leczenie
Z uwagi na bardzo wysoki stopień zagrożenia epizootycznego psy i koty, u których występuje podejrzenie obecności wirusa wścieklizny powinny zostać poddane eutanazji i badaniu sekcyjnemu.
W przypadku ludzi stosuje się kontrowersyjną metodę wprowadzania człowieka w stan śpiączki i podawania leków przeciwwirusowych. Obecnie też stosuje się metodę, polegającą na wprowadzeniu człowieka w kontrolowaną hipotermię i podawaniu leków przeciwwirusowych.
Wścieklizna u psa – profilaktyka
W przypadku zwierząt, u których podejrzewa się wściekliznę, a także w przypadku materiału sekcyjnego istnieje bardzo duże ryzyko skażenia środowiska wirusem. Z tego względu, postępowanie ze zwierzętami skierowanymi na eutanazję wymaga zachowania wszelkich środków ostrożności, zapewniających bezpieczeństwo osób transportujących zwierzę. W przypadku transportu samego mózgu do laboratorium czaszka bądź sam mózg powinien być schłodzony, ale nie zamrożony. Transport tkanek, które stanowią materiał niebezpieczny podlega określonym przepisom prawa.
Psy szczepione, które zostały pogryzione przez zwierzę chore na wściekliznę podlegają izolacji, obserwacji oraz natychmiastowemu powtórnemu szczepieniu.
Szczepienie psa na wściekliznę
Podstawą profilaktyki przeciw wściekliźnie jest podawanie psom szczepionki.
Psy powinny być szczepione szczepionkami inaktywowanymi (uzyskiwane poprzez wszczepienia wirusa do noworodka mysiego) po ukończeniu 3. miesięcy życia. Kolejne szczepienie powinno odbyć się w 1. roku życia, a szczepienia przypominająca raz na rok – zgodnie z przepisami polskiego prawa.
Zachowanie psa po szczepieniu na wściekliznę
Podanie atenuowanej szczepionki przeciw wściekliźnie (zmodyfikowany żywy wirus) wiąże się z ryzykiem rozwoju poszczepiennego zapalenia mózgu i rdzenia lub wścieklizny, dlatego nie jest zalecane dla psów. Szczepionki takie wykorzystywane są w przynętach podawanych zwierzętom dzikim.
Po szczepieniu szczepionką inaktywowaną u psa mogą pojawić się takie objawy, jak: podniesiona ciepłota ciała, objawy anafilaktyczne, zapalenie naczyń lub ziarniniaki w miejscu iniekcji. Mięsaki po szczepieniu psów występują rzadko.
Kara za brak szczepienia psa na wściekliznę
Szczepienie psów jest obowiązkowe i właściciel musie je wykonywać nie rzadziej niż raz do roku. Brak zaświadczenia o aktualnym szczepieniu może skończyć się karą grzywny w wysokości 5000 zł.
Bibliografia:
M. Karatysz, Objawy wścieklizny u psa, https://zoonews.pl/objawy-wscieklizny-u-psa/
R. Ruiz de Gopegui Fernandez, Choroby zakaźne psów, Wyd. Edra Urban&Partner, Wrocław 2017
dr Mateusz Karatysz
Opiekun buldożki Daisy, borykającej się od wielu lat z problemami zdrowotnymi. Dziennikarz, popularyzator świadomych adopcji zwierząt oraz produktów, które pomagają opiekunom w samodzielnym rozwiązywaniu problemów pojawiających się, podczas opieki nad zwierzętami. Twórca serwisu www.zoonews.pl
Poznaj inne porady o zdrowiu psów
