Kowalik zwyczajny – tryb życia, wygląd, opis gatunku
Autorstwa I, Luc Viatour, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4977083
Kowalik zwyczajny, czyli po prostu kowalik lub bargiel to jeden z gatunków ptaków, który w Polsce znajduje się pod ochroną. Kowalika zobaczysz w Polsce również zimą.
Spis treści - kliknij strzałkę
Kowalik zwyczajny – systematyka gatunku
Kowalik zwyczajny Sitta europaea to śpiewający ptak neognatyczny, czyli charakteryzujący się ruchomym podniebieniem i zredukowaniem niektórych kości. Kowaliki zwyczajne zostały sklasyfikowane jako ptaki z rzędu wróblowatych z rodziny kowalików.
Kowalik zwyczajny podgatunki
Kowalik zwyczajny według podziału Międzynarodowego Komitetu Ornitologicznego występuje w 21 podgatunkach. Pośród nich występuje m.in.:
- kowalik skandynawski
- kowalik białogardy
- kowalik syberyjski
- kowalik chiński
Europejscy badacze natomiast wyróżniają zaledwie trzy podgatunki kowalika.
Jak wygląda kowalik zwyczajny
Kowalik gabarytami przypomina wróbla, mierzy około 14 cm i waży od 17 do 28 gramów. Główka ptaka jest duża, policzki oraz podbródek są białe, a oczy brązowe. Od dzioba kowalika poprzez oczy przechodzi czarna pręga, która kończy się na szyi. Dziób jest dłutowaty i mocny, tak jak u dzięciołów, ma szaroniebieską barwę. Grzbiet kowalika zwyczajnego również jest szaroniebieski. Rozpiętość skrzydeł kowalika waha się od 23 do 27 cm. Lotki skrzydeł są ciemne. Spodnie pióra krótkiego ogona są czerwonobrązowe, upstrzone białymi plamkami. Kończyny kowalika zwyczajnego są żółtobrązowe z silnymi pazurami.
Kowalik zwyczajny – dymorfizm płciowy
Samiec i samica kowalika zwyczajnego wielkością się nie różnią. Różnice można dostrzec w ubarwieniu osobników. Samiec kowalika zwyczajnego brzuszną stronę ciała ma ubarwioną wyraźniej rdzawo. Boki jego ciała są w ciemnym odcieniu kasztana z winnym odcieniem. Samice kowalika spód ciała mają beżoworudy, a boki są jaśniejsze niż u samca z rdzawym odcieniem.
Kowalik zwyczajny – występowanie na świecie i Polsce
Kowalik zwyczajny na świecie
Kowalik zwyczajny zamieszkuje umiarkowaną strefę Europy, północno-zachodniej Afryki oraz Azję do Oceanu Spokojnego.
Kowalik zwyczajny w Polsce
Kowalik zwyczajny rozpowszechniony jest w całej Polsce na niższych lub średnich wysokościach nad poziomem morza.
Kowalik zwyczajny – środowisko życia
Kowaliki zwyczajne za swój biotop wybierają niezbyt gęste lasy liściaste i mieszane. Poza tym chętnie zamieszkują parki, duże ogrody i zadrzewienia na polach oraz aleje drzew, najlepiej by były to dęby i buki.
Głos kowalika zwyczajnego
Głos kowalika zwyczajnego można usłyszeć niemal przez cały rok. Ptak śpiewa głośno, a jego repertuar wydawanych odgłosów jest bardzo szeroki. Latem i w niezbyt słoneczne dni zimy śpiewa rzadziej. Kowalik zwyczajny w sytuacji zagrożenia wydaje głośne i ostro brzmiące odgłosy.
Wikipedia, Vladimir Yu. Arkhipov, Arkhivov
Kowalik zwyczajny – tryb życia
Bargiel prowadzi osiadły tryb życia. Jest ptakiem ruchliwym i zwinnym, choć nie jest zbyt towarzyski. Kowaliki zwyczajne nie grupują się we własne stada, ale zimą współpracują z innymi patkami podczas żerowania. Często kowaliki spotykane są w pobliżu karmników w grupie z sikorami. Kowaliki to bardzo sprawni wspinacze.
Co jedzą kowaliki zwyczajne
By Luiz Lapa from Oeiras, Portugal – Trepadeira-azul, Eurasian Nuthatch, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=126320756
Pokarm kowalików zależy od pory roku. W ciepłych miesiącach ptak pożywia się owadami, bezkręgowcami, pająkami, motylami i pluskwiakami, a także larwami. Zimą dieta kowalika bazuje głównie na pożywieniu roślinnym, choć kowalik zwyczajny nie zaprzestaje poszukiwania owadów. Kowalik zwyczajny zjada wtedy nasiona drzew liściastych i iglastych m.in. nasiona buku, lipy, grabu, leszczyny i dębu. Poza tym je żołędzie, orzechy laskowe, drobne owoce, ziarna zbóż m.in. jęczmień i owies oraz oleisty słonecznik. Kowaliki zwyczajne w okresie surowszych zim, ubogich w pokarm, gromadzą pożywienie, ukrywając je w szczelinach drzew i ziemi. Kowalik pozyskuje owady z drzew, ziemi i z powietrza.
Kowalik zwyczajny – rozmnażanie
Kowalik zwyczajny łączy się w pary na całe życie, a w ciągu 12. miesięcy para wyprowadza tylko jeden lęg. Samica składa jaja w kwietniu w ilości 5-8 sztuk. Białe jajeczka są niewielkie, tak jak u gila zwyczajnego mierzą 2 x 1,5 cm i upstrzone są w rdzawe, szare i szaro-sine plamki. Inkubacja jaj trwa od 14 do 16 dni. Pisklęta kowalika zwyczajnego karmione są przez oboje rodziców, lecz wysiadywaniem zajmuje się wyłącznie samica. Młode kowaliki zwyczajne w gnieździe pozostają przez kolejne 22-24 dni, po tym okresie usamodzielniają się i opuszczają gniazdo.
Kowalik zwyczajny – ciekawostki
CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=525553
- Kowalik zwyczajny jako jeden z nielicznych ptaków potrafi chodzić po pniach drzew i ścianach skalnych głową w dół bez użycia ogona.
- Spodnie pióra kowalików mogą różnić się kolorystycznie w zależności od podgatunku. Ptaki mieszkające w północnej części Europy mają białe brzuchy, natomiast te żyjące w środkowej i południowej części Europy mają je w odcieniach pomarańczy.
Ochrona gatunkowa kowalika zwyczajnego
Kowalik zwyczajny nie jest zagrożony wyginięciem, a status liczebności światowej określa się jako stabilny. Unia Ochrony Przyrody klasyfikuje (IUCN red list) kowalika zwyczajnego jako gatunek najmniejszej troski o sygnaturze LC (least concer). W Polsce kowalik zwyczajny jest objęta całkowitą ochroną gatunkową. Oznacza to, że nie można go zabijać, przetrzymywać żywych lub martwych ptaków, okaleczać, pozyskiwać i transportować oraz niszczyć ich siedlisk. Ochrona obejmuje także ich gniazda, schronienia, jaja i pisklęta. Kowalik zwyczajny nie jest objęty ochroną czynną, obecnie jej nie wymaga.
Pytania czytelników
Czy kowalik występuje w Polsce?
Tak, można go spotkać w całym kraju. Kowalik nie boi się ludzi i bez problemu daje się obserwować przy zimowych karmikach.
Tak, kowalik zwyczajny pozostaje na zimę w naszym kraju. Ptak ten prowadzi osiadły lub częściowo koczowniczy tryb życia, wędrując w poszukiwaniu pożywienia.
Czy kowalik zwyczajny jest pod ochroną?
Tak, kowalik jest ptakiem prawnie chronionym w Polsce.
Czym żywi się kowalik?
Kowalik zwyczajny to ptak żywiący się pokarmem zwierzęcym i roślinnym.
Gdzie gniazduje kowalik?
Kowaliki zwyczajne gniazdują w budkach lęgowych lub dziuplach drzew. Same nie są w stanie ich wydrążyć, choć mają silny dziób, to ich czaszki nie są przystosowane do tak intensywnego wysiłku, jak u dzięcioła. Przez to, że jest małym ptakiem, otwór wlotowy może być przez niego redukowany według własnych potrzeb do średnicy 3,5 cm.
Jak nazywa się ptak, który stuka w drzewo?
Poza dzięciołem kowalik zwyczajny także stuka w drzewa. Uderzenia te służą odłamywaniu kory w poszukiwaniu pokarmu, ukrywaniu jedzenia w spękaniach lub celem ich jest umieszczenie i ustabilizowanie twardych nasion i orzechów w szczelinach drzewa, przed ich ostatecznym rozłupaniem.
Redakcja
Poznaj inne gatunki ptaków
