KLESZCZ U PSA – usuwanie, choroby, profilaktyka
Czy Twój pies właśnie wrócił z przygody w trawie lub lesie? Uważaj, może być nosicielem nieproszonego gościa – kleszcza! Z naszego artykułu dowiesz się, jak skutecznie i bezpiecznie usunąć kleszcza ze skóry psa, poznasz objawy chorób, które mogą przenosić te pasożyty, oraz otrzymasz praktyczne wskazówki, jak chronić swojego pupila przed tymi niebezpiecznymi pajęczakami. Nie pozwól, aby kleszcze zakłóciły zdrowie i dobre samopoczucie Twojego psa. Przeczytaj nasz artykuł i bądź zawsze o krok przed tymi małymi intruzami!
Spis treści
Kleszcz u psa – jak go rozpoznać?
W Polsce występują przede wszystkim 4 gatunki kleszczy, z których kleszcz pospolity, czyli Ixodes ricinus Linneaus, jest tym najbardziej powszechnym. Kleszcz pospolity jest gatunkiem pajęczaka z podgromady roztoczy z rzędu kleszczy, który przenosi patogeny kleszczowego zapalenia mózgu, Borrelia burgdorferi, Coxiella burneti, Anaplasma phagocytophilum, Babesia spp1.
źródło: esccap.pl
Samica kleszcza pospolitego jest nieco większa od samca – przed żerowaniem ma ok. 5 mm długości, tymczasem samiec mierzy ok. 4,5mm. Dorosły osobnik kleszcza po żerowaniu może jednak zwiększyć swój rozmiar nawet kilkunastokrotnie2.
W zależności od stadia rozwoju i płci wygląd kleszcza jest inny. Czerwone kleszcze to samice, posiadają one czerwony grzbiet i brązową tarczkę. Niebezpieczna dla psa jest samica kleszcza, nimfa kleszcza oraz larwy kleszcza – to właśnie one żywią się krwią kręgowców.
Źródło: G. Karbowiak, Aktualny stan rozmieszczenia kleszczy właściwych w Polsce
Kleszcze pospolite mają również wyraźnie wyodrębniony hypostom – aparat gębowy, na którym znajdują się haczyki.
źródło: /ebiocare.pl/kleszcze
Sezon na kleszcze
W Polskim klimacie sezon na występowanie kleszczy zaczyna być permanentny. Wystarczy, by temperatura w nocy nie spadła poniżej 0°C, a w ciągu dnia utrzymywała się powyżej 7°C, a kleszcze stają się aktywne. Wciąż jeszcze występują jednak okresy wyjątkowego nasilenia aktywności tych pajęczaków. Inwazje kleszczy mają swoje dwa szczyty występowania, tj.:
- Marzec-czerwiec
- Sierpień-październik
Warto też pamiętać, że kleszcze w ciągu dnia są najbardziej aktywne od rana do południa i między godziną 16:00 aż do zmierzchu, chociaż zdolne są do atakowania w ciągu całej dobry.
Ciekawostka
Kleszcze wykrywają potencjalnego żywiciela za pomocą organu zmysłowego umieszczonego na stopach I pary nóg.Kleszcze u psów – gdzie ich szukać?
Kleszcz u psa może się wciąć na powierzchni całego ciała. Mimo to kleszcze najczęściej żerują w tych miejscach, gdzie skóra jest bardziej delikatna. Kleszcza u psa szukaj w pierwszej kolejności w:
- Okolicach pyska
- Na małżowinach usznych
- Kleszcz u psa może się wciąć pod pachami i w pachwinach
- Często kleszcze u psa żerują między palcami oraz w okolicy okołoodbytowej
Kleszcz, dzięki uwolnieniu środka znieczulającego, staje się trudny do wyczucia. Dodatkowo, by lepiej przytwierdzić się do żywiciela, kleszcze wypuszczają z otworu gębowego specjalną substancję, która działa jak klej, zabetonowując kleszcza w psie.
Po czym poznać, że pies miał kleszcza?
Ślad po kleszczu na skórze psa może przyjąć różne postacie, może pojawić się np.:
- strup po kleszczu u psa
- guzek po kleszczu u psa
- czerwony ślad po kleszczu
Rana po kleszczu może być obrzęknięta, stąd pojawienie się guzka. Świąd i pieczenie może powodować, że pies zaczyna się drapać i stąd pojawiają się strupki. Jeżeli pajęczak nie było nosicielem patogenów ślad po kleszczu znika zwykle po kilku dniach.
Czy kleszcz u psa sam odpadnie?
Napity kleszcze w zależności od cyklu rozwoju, w którym się znajduje może odpaść po 2-3 dniach w przypadku larwy kleszcza, po 4-6 dniach w przypadku nimfy kleszcza oraz po 5-14 dniach w przypadku dorosłej samicy kleszcza.
W każdym przypadku pozostawienie kleszcza, by sam odpadł jest postępowaniem nieprawidłowym. Napity kleszcz może zwrócić do ciała psa patogeny nawet poniżej 12 godzin od ukąszenia!
Jak bezpiecznie wyciągnąć kleszcza psu?
Powszechnie przyjęło się, że kleszcza należy wyrwać. Coraz więcej specjalistów wskazuje jednak, że z uwagi na specyficzną budowę aparatu gębowego kleszcza, która ma na celu w środowisku naturalnym uchronić kleszcza przed wydrapaniem przez zwierzę, wyrywanie nie jest najbezpieczniejszą metodą.
Według najnowszych ustaleń najbezpieczniejszym sposobem na usunięcie kleszcza psu jest ruch obrotowy z jednostajnym, umiarkowanie silnym ciągnięciem. Ruch obrotowy powoduje, że kolce owijają się wokół osi hypostomu, co ułatwia wyciągnięcie kleszcze bez jego rozerwania.
O czym pamiętać usuwając kleszcza u psa
- Usuń kleszcza tak szybko, jak to możliwe
- Przyłóż narzędzie do usuwania kleszczy blisko aparatu gębowego, by nie rozerwać kleszcza
- Nie ściskaj kleszcza, nie smaruj żadną substancją, ani go nie przypalaj – wszystko to może spowodować, że pasożyt zwróci swoją zawartość razem z patogenami do ciała psa
Urwany kleszcz u psa – jak usunąć?
Jeżeli podczas usuwania kleszcza jego głowa zostanie w skórze psa, to taką pozostałość po kleszczu należy bezwzględnie usunąć.
Najlepszym rozwiązaniem będzie wizyta u lekarza weterynarii, który wyciągnie głowę kleszcza. Na wizytę zabierz pozostałości kleszcza, które udało Ci się usunąć. W przypadku rozerwania kleszcza badanie na obecność patogenów jest wskazane.
Czym wyciągnąć kleszcza psu?
Do usunięcia kleszcza u psa użyj dedykowanych narzędzi do wyciągania kleszczy, które można kupić w sklepie zoologicznym bądź u lekarza weterynarii.
Na rynku zoologicznym dostępne są np.:
- Haczyki do usuwania kleszczy u psa
- Karty do usuwania kleszczy u psa
- Lassa do usuwania kleszczy u psa
- Pompki do usuwania kleszczy u psa
Z całą pewnością do usuwania kleszczy nie nadają się domowe pęsety – ich mało precyzyjna budowa zwiększa szansę na rozerwanie kleszcza. Jedną z najważniejszych zasad, podczas usuwania kleszcza psu jest chwycenie kleszcza, jak najbliżej skóry. Taki sposób zapobiegnie zgnieceniu pajęczaka, który mógłby wtedy zwymiotować swoimi płynami ustrojowymi do żywiciela.
Choroby odkleszczowe u psów
Samo ugryzienie kleszcza nie musi oznaczać od razu, że pies zostanie zarażony. Niektóre kleszcze nie są nosicielami patogenów. Inne, mimo ugryzienia, nie muszą wprowadzić do organizmu psa szkodliwych bakterii, wirusów lub pierwotniaków. Mimo wszystko kleszcze mogą być wektorami wielu chorób, a patogeny uwolnione przez kleszcza do psa prowadzić do wielu ciężkich powikłań zdrowotnych. Do typowych chorób wywoływanych przez kleszcze należą:
- Borelioza u psa – jest chorobą wieloukładową, którą wywołują gram-ujemne urzęsione krętki Borrelia burgdorferi. Kleszcze, jako wektory, ulegają trwałemu zakażeniu i tylko one posiadają zdolność do przenoszenia boreliozy, poprzez ukąszenie psa. Poza samicami kleszcza chorobę przenieść mogą również larwy kleszcza i nimfy kleszcza3.
- Babeszjoza u psa – inaczej nazywana piroplazmozą, to choroba systemowa o różnym przebiegu. Babeszjoza spowodowana jest pierwotniakami pasożytującymi wewnątrz erytrocytów, które przenoszone są przez kleszcze4.
- Erlichioza u psa – to wielonarządowa choroba zakaźna, powodowana przez drobnoustroje z rodzaju Ehrlichia. Do zakażenia u psów dochodzi poprzez koleszcze Ixodes spp. oraz Rhipicephalus sanguineus. Okres inkubacji erlichiozy u psów wynosi od 4 do 11 dni5.
- Anaplazmoza u psa – to choroba zwierząt domowych, dzikich, a także i ludzi, która może występować w dwóch formach. Pierwszy z patogenów wywołuje tzw. anaplazmozę granulocytarną, w której drobnoustroje atakują głównie granulocyty, czyli białe krwinki. W drugim przypadku mamy do czynienia z anaplazmozą trombocytarną, gdzie istnieje powinowactwo bakterii do płytek krwi. Do zakażenia anaplazmozą u psa dochodzi poprzez ukąszenie kleszcza z rodzaju Ixodes spp, który jest głównym wektorem choroby6.
- Odkleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowych u psa – jest chorobą wirusową. Po zakażeniu psa choroba przybiera postać podobną do wścieklizny, jest bardzo gwałtowna, u psów może pojawić się gorączka, zmęczenie, bóle głowy, utrata apetytu, świąd w okolicach ukłucia kleszcza, drgawki, zaburzenia równowagi oraz porażenie kończyn. Objawy ustępują zazwyczaj samoistnie po kilku tygodniach7.
Co na kleszcze dla psa?
Profilaktyka to najlepszy sposób, by uchronić psa przed kleszczami oraz chorobami, jakie mogą się pojawić w konsekwencji transmisji patogenów do organizmu psa. Żerujący kleszcz może wstrzyknąć patogeny nawet po kilkunastu godzinach od wcięcia, dlatego nie można na to pozwolić.
Badania przeprowadzone przez naukowców z Instytutu Pasteura dowiodły, że dorosłe kleszcze mogą przekazać bakterie Borrelia w czasie krótszym niż 24 godziny, a nimfy kleszcza w jeszcze krótszym czasie – nawet poniżej 12 godzin8.
Na rynku zoologicznym i weterynaryjnym występują preparaty na kleszcze dla psa o różnych formach podania.
- Krople na kleszcze dla psa – rozprowadza się je pomiędzy łopatkami i wzdłuż grzbietu aż do nasady ogona. Krople zapewniają zwykle psu ochronę na 1 miesiąc. W przypadku kropli nie wolno kąpać psa dwa dni przed i po aplikacji kropli.
- Obroża na kleszcze dla psa – obroża jest rozwiązaniem, które działa bardzo długo – zwykle około 6 miesięcy. W tym czasie substancja czynna zawarta w obroży uwalnia się, zapewniając psu trwałą ochronę przed kleszczami.
- Tabletka na kleszcze dla psa – tabletki dla psa służą zwykle do ochrony przed kleszczami, a także do odrobaczania. Tabletki podaje się zwykle raz na 3 miesiące.
- Zastrzyk na kleszcze dla psa – zastrzyk, podobnie, jak tabletki działa zwykle zarówno przeciw pasożytom zewnętrznym, jak i robakom. Zastrzyk podaje jednak zawsze lekarz weterynarii.
- Spray na kleszcze dla psa – spray na kleszcze rozprowadza się po całym ciele psa pod włos, by preparat dotarł do skóry na grzbiecie, plecach, karku, po stronie bocznej i brzusznej tułowia oraz na nogach. Spray zapewnia psu ochronę przed kleszczami zwykle przez 1 miesiąc.
Zastrzeżenie: sposób podania każdego preparatu oraz długość ochrony zależy od marki produktu i zawartych w nim substancji czynnych, dlatego mogą różnić się od podanych w tekście informacji.
Domowe sposoby na kleszcze u psa
Wszelkie domowe sposoby, jak smarowanie kleszcza tłuszczem, polewanie alkoholem czy podpalanie kleszcza mogą doprowadzić do tego, że kleszcze zwymiotuje swoją zawartość do ciała psa.
Gwoli ścisłości należy dodać, że na rynku dostępne są produkty na bazie roślin, które stosuje się w celu odstraszania kleszczy, zawierające: lawendę, szałwię, miętę pieprzową, rozmaryn, tymianek, melisę lekarską, geranium czy suszony eukaliptus.
Autor tekstu nie dotarł do żadnych opracować na temat skuteczności takich produktów.
FAQ o kleszczach u psów
Gdzie występują kleszcze?
Kleszcz pospolity, to jeden z gatunków kleszczy, który występuje praktycznie na terenie całej Europu. Kleszcz ten występuje na całym terenie Polski i jest najczęściej atakującym gatunkiem.
Gdzie pies może spotkać kleszcza?
Kleszcz pospolity bytuje w miejscach o wysokiej wilgotności względnej powietrza, wynoszącej 80-100%, w których jest obecny żywiciel. Są to głównie lasy liściaste i mieszane. Kleszcze występują powszechnie w parkach miejskich. Swoje badania na ten temat przeprowadził i udostępnił PZH5.
Czy są szczepionki przeciw chorobom odkleszczowym?
Poza szczepionką przeciwko boreliozie, która ogranicza objawy po zarażeniu nie ma szczepionek przeciwko anaplazmozie, babeszjozie czy erlichiozie.
Źródła
- G. Karbowiak, Aktualny stan rozmieszczenia kleszczy właściwych w Polsce, [Internet: 31.12.2021].
- PZH, Uwaga kleszcze, [Internet: 31.12.2021].
- M. Małachowska, Borelioza u psa – przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie, https://zoonews.pl/borelioza-u-psa-przyczyny-objawy-rozpoznanie-i-leczenie/ [Internet: 31.12.2021].
- M. Małachowska, Babeszjoza u psa – objawy, leczenie, zapobieganie, https://zoonews.pl/babeszjoza-u-psa-objawy-leczenie-zapobieganie/ [Internet: 31.12.2021].
- Ł. Adaszek, S. Winiarczyk, Erlichioza u psów, „Życie weterynaryjne” 2007, numer 82, s. 991-993.
- M. Małachowska, Anaplazmoza u psa – szybki test, objawy, leczenie, https://zoonews.pl/anaplazmoza-u-psa-szybki-test-objawy-leczenie/ [Internet: 31.12.2021].
- Odkleszczowe zapalenie opon mózgowych, https://www.dbamyozdrowiepsowikotow.pl/czeste-choroby/pies/odkleszczowe-zapalenie-opon-mozgowych/ [Internet: 31.12.2021].
- https://www.pasteur.fr/en/research-journal/news/lyme-disease-study-speed-transmission-infected-ticks [Internet: 31.12.2021].
- https://www.pzh.gov.pl/klimat/factsheets/kleszcze-w-parkach-miejskich/ [Internet: 31.12.2021].
dr Mateusz Karatysz
Opiekun buldożki Daisy, borykającej się od wielu lat z problemami zdrowotnymi. Dziennikarz, popularyzator świadomych adopcji zwierząt oraz produktów, które pomagają opiekunom w samodzielnym rozwiązywaniu problemów pojawiających się, podczas opieki nad zwierzętami. Twórca serwisu www.zoonews.pl
Przeczytaj inne artykuły o zdrowiu psów i kotów
