TOKSOPLAZMOZA U KOTA – objawy, leczenie, zarażenie ludzi
Photo by 傅甬 华 on Unsplash
Pierwotniaki u kota zdarzają się często – jednym z nich jest Toxoplasma gondii – pasożyt, który może być bardzo niebezpieczny dla kobiet w ciąży.
Dowiedz się, jak koty zarażają się toksoplazmozą i jakie są jej objawy. Poznaj, jakie ryzyko niesie toksoplazmoza dla kobiet w ciąży i jak możemy się przed nią chronić. Nasz artykuł to nie tylko kompendium wiedzy, ale również praktyczny przewodnik, który pomoże Ci zadbać o zdrowie Twojego kota i bezpieczeństwo Twojej rodziny. Czy wiesz, jakie środki zapobiegawcze możesz podjąć, aby zminimalizować ryzyko zarażenia? Zapraszamy do lektury, która rozwieje Twoje wątpliwości i pomoże Ci lepiej zrozumieć toksoplazmozę.
Spis treści
Toxoplasma gondii – co to za pasożyt?
Toxoplasma gondii to jedyny gatunek z rodzaju Toxoplasma, występujący powszechnie na całym świecie. Ten pierwotniak jest wewnątrzkomórkowym pasożytem ssaków i ptaków, który zaraża koty i kilku innych przedstawicieli kotowatych jako żywicieli ostatecznych. Prawdopodobnie niemal wszystkie ssaki, w tym ludzie, odgrywają rolę żywicieli pośrednich. Koty pełnią rolę gospodarza ostatecznego.
Do tej pory wyodrębniono trzy linie klonalne – typ I, II i III, do których należą pasożyty, różniące się między sobą zjadliwością w stosunku do ludzi oraz zwierząt.
Cykl życiowy Toxoplasma gondii
Koty zarażają się toksoplazmozą w wyniku zjedzenia cyst tkankowych, zwykle w wyniku upolowania gryzoni lub ptaków, a także, gdy są karmione surowym / niedogotowanym mięsem zarażonych zwierząt gospodarskich. Kotowate mogą zarazić się toksoplazmozą również drogą fekalno-oralną, ale jest to mniej powszechne. Koty są również jedynymi gatunkiem, w organizmie którego dochodzi do fazy płciowej rozwoju pasożyta i wydalania oocyst.
Po połknięciu pasożyta przez kota następuje uwolnienie sporozoitów z oocyst lub bradyzoitów z cyst tkankowych. W jelicie cienkim przekształcają się one w ruchliwe tachyzoity, które przedostają się do wnętrza enterocytów i komórek układu siateczkowo-śródbłonkowego, gdzie dochodzi do szybkiego ich namnożenia.
Okres dojrzewania tych pierwotniaków wynosi 3-10 dni w przypadku zjedzenia cyst tkankowych i 18-36 dni po zjedzeniu oocyst.
Po uwolnieniu się z komórki tachyzoity rozprzestrzeniają się po całym organizmie, zasiedlając tkanki i narządy. Najchętniej pasożyty te bytują w tkankach nerwowych i mięśniowych. W formie tachyzoitu mają zdolność przenikania przez łożysko.
Wydalanie oocyst przez kota trwa około 20 dni, w środowisku stają się one inwazyjne po ok. 24 godzinach.
Toksoplazmoza u kota – epidemiologia
Koty są dużymi roznosicielami Toxoplasma gondii przede wszystkim po pierwszym zarażeniu – w ciągu pierwszych kilku dni – mogą wtedy wydalać nawet miliony oocyst. Po ponownym zarażeniu mogą nie wydalać oocyst wcale. Mimo to, w niektórych rejonach Polski, odsetek zarażonych kotów wynosi nawet 75%. Jednakże występowanie oocyst w kale kotów wynosi zwykle 0,8%, co oznacza, że kot jako bezpośredni czynnik zagrożenia dla człowieka stanowi niewielkie znaczenie.
Z uwagi na powszechność występowania tego pierwotniaka z dosyć dużą łatwością dostaje się on do wód powierzchniowych, gdzie może przetrwać nawet przez wiele miesięcy, co powoduje, że często zarażają się toksoplazmozą roślinożerni żywiciele pośredni – gryzonie, a w szczególności myszy są jednym z głównych rezerwuarów tego pierwotniaka.
Toksoplazmoza u kota objawy
W przypadku zarażenia kota toksoplazmozą w fazie jelitowej objawy mogą nie występować w ogóle. Rzadko pojawia się jedynie krótkotrwała biegunka, a jeszcze rzadziej dochodzi do pojawienia się objawów ogólnych, jak gorączka.
W przypadku ostrego przebiegu u kociąt mogą pojawić się takiej objawy, jak:
- Kaszel
- Duszności
- Biegunka
- Żółtaczka
- Zapalenie wątroby
- Zapalenie mięśnia sercowego
- Zmiany w obrębie gałki ocznej
- Utrata koordynacji
- Ataksja
- Drgawki
W przypadku wrodzonej toksoplazmozy kocięta rodzą się normalne, ale szybko tracą kondycję i zwykle umierają w ciągu 24 godzin. Transmisja może odbywać się przez łożysko oraz z mlekiem matki.
Toxoplazmoza u kota – rozpoznanie
Badania na obecność Toxoplasma gondii przeprowadza się w zasadzie wyłącznie po to, by potwierdzić bądź odrzucić wstępne rozpoznanie.
W celu rozpoznania toksoplazmozy stosuje się przede wszystkim badanie parazytologiczne kału, i to wtedy, gdy kot wydala aktywnie oocysty. Badanie serologiczne nie ma sensu, ponieważ koty, które przechorowały toksoplazmozę nie wydalają już oocyst, a większość kotów, które wydalają oocysty są seronegatywne.
Toksoplazmoza u kota leczenie
Nie wykazano aby leczenie kotów po zarażeniu zapobiegało wydalaniu oocyst.
Ile trwa leczenie toksoplazmozy
Koty z kliniczną postacią toksoplazmozy mogą być leczone klindamycyną 10-12 mg/kg m.c. dwa razy dziennie przez cztery tygodnie (doustnie).
Dodatkowo lekarz weterynarii zalecić może leczenie objawowe w postaci leków przeciwbólowych, probiotyków, leków wspomagających pracę wątroby bądź układu nerwowego.
Szczepienie kota na toksoplazmozę
Prowadzone eksperymenty nad szczepionką, chroniącą koty przed toksoplazmozą nie dały pełnej odporności, ale skróciły czas siewstwa.
Toksplazmoza u kota – zapobieganie
Do podstawowych działań należy unikanie podawania kotom surowego mięsa oraz uniemożliwienie im polowania. Jeżeli koty spożywają wyłącznie gotową karmę komercyjną i są kotami, które nie wychodzą, to praktycznie nie istnieje ryzyko zarażenia zwierząt toksoplazmozą.
Toksoplazmoza u kobiet w ciąży
Toksoplazmoza stanowi zagrożenie dla kobiet w ciąży w przypadku pierwotnego zarażenia podczas ciąży lub na krótko przed jej rozpoczęciem.
U ludzi do zarażenia dochodzi poprzez:
- zjedzenie niedogotowanego lub surowego mięsa zawierającego cysty
- zjedzenie pokarmu lub wypicie wody zanieczyszczonych oocystami
- przeniesienie oocyst na błonę śluzową jamy ustnej (na przykład przy pracach w ogrodzie lub przy krojeniu mięsa)
- pionowo — w wyniku przeniknięcia pasożyta przez łożysko do płodu
Zwykle to mięso drobiowe pochodzące od kur z chowu przydomowego zawiera duże ilości cyst i stanowi jedno z ważniejszych źródeł zarażenia.
Niebezpieczeństwo dla płodów wynika ze zdolności tachyzoitów do przenikania przez łożysko. Największe ryzyko zagrożenia występuje w ostatnim tygodniu ciąży i wynosi ok. 90%, ponieważ łożysko jest wtedy najbardziej przepuszczalne. Z kolei stopień patologicznych zmian u płodu jest odwrotnie proporcjonalny do momentu ciąży, w których doszło do zarażenia marki. Czyli jeśli doszło do zarażenia pod koniec ciąży, to konsekwencje będą mniejsze niż gdyby doszło do tego w I trymestrze. Zarażenie na tak wczesnym etapie prowadzi zwykle do poronienia. Zarażenie w II prowadzi do ciężkich uszkodzeń rozwojowych płodu np. wodogłowie.
U dzieci z wrodzoną toksoplazmozą mogą pojawić się objawy neurologiczne: drżenie, drgawki, porażenie kończyn, uszkodzenie przysadki. W nierozpoznanej toksoplazmozie wrodzonej objawy mogą rozwijać się u dziecka przez wiele lat i przejawiać się w postaci zaburzeń wzroku i słuchu.
U zdrowych osób dorosłych ryzyko ciężkiej choroby jest minimalne.
Choroby przenoszone przez koty – jak zapobiegać toksoplazmozie
Podstawowym zaleceniem w zapobieganiu zarażenia, szczególnie dla osób z grupy wysokiego ryzyka (kobiety w ciąży, które wcześniej nie miały kontaktu z pasożytem) jest unikanie jedzenia surowego mięsa. Nie należy próbować surowego mięsa w trakcie jego przyrządzania. Szczególnie narażone na zarażenie są osoby zajmujące się obróbką mięsa (toksoplazmoza – choroba zawodowa). Powinno się unikać picia wody z otwartych ujęć, przypadkowego połknięcia ziemi oraz kontaktu z odchodami kotów.
Zapobieganie toksoplazmozie wrodzonej – zalecenia dla przyszłych matek
- Nie jedz surowego mięsa, dokładnie je gotuj i smaż, unikaj mięsa grilowanego
- Dokładnie myj deskę, naczynia i ręce ciepłą wodą z detergentem po kontakcie z surowym mięsem, owocami morza, brudnymi warzywami i owocami
- Myj i obieraj warzywa i owoce przed zjedzeniem
- Używaj rękawic przy pracy w ogrodzie i każdym kontakcie z ziemią
- Unikaj czyszczenia kociej kuwety, jeśli już, wykonuj tę czynność w rękawicach
- Nie karm kotów surowym mięsem
- Chroń żywność przed owadami
Redakcja
Źródła
R. Ruiz de Gopegui Fernandez, Choroby zakaźne psów, wyd. edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
A. Niezgoda, A. Dobrzańska, Toksoplazmoza wrodzona – rozpoznawanie i leczenie, http://wordpress.esccap.pl/wp-content/uploads/2017/07/Toksoplazmoza-wrodzona-rozpoznawanie-i-leczenie.pdf (dostęp: 25.07.2023 r.).
A. Włodarczyk, A. Lass, J. Witkowski, Toksoplazmoza – fakty i mity, „Forum medycyny rodzinne”, 2013, tom 7, nr 4.
ESCCAP, Zwalczanie pierwotniaków jelitowych u psów i kotów, przewodnik ESCCAP, wydanie drugie – luty 2018.
Przeczytaj inne artykuły o zdrowiu psów i kotów
