Gniewosz plamisty – jak wygląd wąż miedzianka?
By Père Igor – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22571321
Gniewosz, czyli miedzianka, to najmniejszy wąż występujący w Polsce. Czy jest jadowity? W jakich rejonach Polski występuje? Przeczytaj artykuł.
Spis treści
Gniewosz plamisty – systematyka gatunku
Gniewosz plamisty – wąż miedzianka (Coronella austriaca) to gatunek niejadowitego węża z rodziny połozowatych z rodzaju Coronella.
Gromada | Gady |
Rząd | Łuskonośne |
Podrząd | Węże |
Rodzina | Połozowate |
Podrodzina | Połozy |
Rodzaj | Coronella |
Gatunek | Gniewosz plamisty |
Gniewosz plamisty – występowanie
Gniewosz to wąż ciepłolubny, który żyje na słonecznych terenach jak wydmy, wrzosowiska, murawy i obrzeża lasów. Gatunek ten preferuje suche, słoneczne miejsca z kamieniami, zaroślami i trawami, unika lasów i występuje niemal w całej Europie oraz w Azji aż po Kazachstan. Żyje na wysokości do 2200 m n.p.m., częściej jednak poniżej 1000 m. W Polsce spotykany na terenie całego kraju z pominięciem północnych i północno-wschodnich jej krańców. Największe populacje występują prawdopodobnie w zachodniej części kraju np. dolina Odry oraz bardziej na południe i wschód np. na Opolszczyźnie.
Jak wygląda gniewosz plamisty?
Miedzianka, znana także jako gniewosz plamisty lub Coronella austriaca, to najmniejszy wąż spotykany w polskiej faunie, osiągający maksymalnie 100 cm długość przy czym większość osobników mierzy od 60 do 70 cm. We wszystkich populacjach samice zazwyczaj przewyższają samce długością i masą ciała, jednak to samce mają dłuższe ogony. Posiada smukłą, gibką, ale delikatną budowę, z głową, która nie wyróżnia się wyraźnie od reszty ciała. Ubarwienie gniewosza może wahać się od ciemnoszarego, poprzez szaropopielate, aż po szarobrązowe, co umożliwia mu doskonałe wtapianie się w otoczenie. Wyróżniające go znaki to desenie na głowie przypominające motyla lub literę „X”, ciemna linia przechodząca przez oko z okrągłą źrenicą oraz charakterystyczne plamy na grzbiecie, które czasami układają się we wzór przypominający drabinkę. Łuski na grzbiecie tego węża są wyjątkowo lśniące i gładkie, co w innych krajach przysporzyło mu nazwę „smooth snake”, czyli wąż gładki.
By S.A. Antipov – Own work, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=64796985
Gniewosz plamisty – tryb życia
Gniewosz prowadzi zasadniczo dzienny tryb życia, jednak w okresach wysokich temperatów jest aktywny głównie późnym wieczorem i nocą. Jego najwyższa aktywność przypada na ciepłe, słoneczne (ale nie upalne) lub pochmurne dni, także z obecnością przelotnych opadów.
Areał osobniczy jest mały – to zwykle mniej niż 0,5 ha do kilku hektarów. Liczba gniewoszy na 1 ha może być bardzo zróżnicowana i zależy głównie od dostępności pokarmu oraz kryjówek.
Wąż miedzianka – rozmnażanie
Gniewosze rozpoczynają gody już kilka dni po okresie hibernacji, gdy temperatura jest już ustabilizowana na poziomie kilkunastu stopni C. w ciągu dnia. Godują jednak przede wszystkim w maju – w tym czasie samce przemierzają rewiry w poszukiwaniu samic. Kopulacja trwa 25-40 minut. Jest to gatunek jajożyworodny. Ciąża trwa od 100 do 150 dni. Liczba młodych w różnych populacjach wacha się od 2 do 19 – w Polsce zwykle od 4 do 19. Przeciętna długość młodych to 12-21 cm. Już po tygodniu od porodu młode linieją i rozpoczynają aktywne życie – polują i wygrzewają się na słońcu. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 3-4 lat. Pierwsze gody przechodzą w wieku 4-5 lat.
Czym żywi się gniewosz?
Głównym pokarmem tych węży są jaszczurki. W mniejszym stopniu inne gady, niewielkie gatunki ssaków oraz bezkręgowców. W badaniach przeprowadzonych na terenie Ziemi Lubuskiej przebadano żołądki kilkudziesięciu okazów. Dorosłe węże w 60% pożerały gady, a w 40% ssaki. Młode osobniki w 83,3% gady i w 16,7% bezkręgowce.
Ile żyje gniewosz?
Gniewosz plamisty (Coronella austriaca) może żyć do około 15 lat w warunkach naturalnych, ale jego długość życia może się różnić w zależności od wielu czynników, takich jak warunki środowiskowe, dostępność pożywienia, presja drapieżników oraz działalność ludzka. W niewoli, przy odpowiedniej opiece, mogą żyć nieco dłużej.
Ochrona gatunkowa
W Polsce gniewosz plamisty uznawany jest za gatunek rzadko spotykany, klasyfikowany jako zagrożony wyginięciem – VU. W 2001 roku wąż został wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt i już wtedy podjęto działania mające na celu jego ochronę – poza zakazem odławiania i zabijania, ustanowiono również miejsca ochrony ostoi, strefy rozrodu i regularnego przebywania osobników.
Największe zagrożenia
Najpoważniejszym niebezpieczeństwem dla miejscowych populacji gniewoszy jest utrata i pogorszenie jakości ich naturalnych środowisk życia, co często jest wynikiem aktywności ludzi, a także ich bezpośrednich działań prowadzących do śmierci tych węży. Spalanie traw jest zabójcze dla gniewoszy i dewastuje miejsca, w których żyją. Te węże są również łupem dla takich drapieżników jak tchórze, gronostaje, kuny, lisy i ptaki, padają także ofiarą kotów domowych.
