Tornjak – hodowla, szczeniaki, wychowanie
Mirta12, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
Tornjak to rasa psów, pochodząca z pogranicza Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji, gdzie od lat 70. trwają prace hodowlane nad odtworzeniem tej pasterskiej rasy psów.
Spis treści - kliknij strzałkę
Podstawowe informacje o tornjaku
🌅 Kraj pochodzenia | Bośnia i Hercegowina, Chorwacja |
🐶 Numer wzorca FCI | 355 |
➡ Waga | Do 50 kg |
❤ Długość życia | 9-11 lat |
💢 Charakter | Tornjak to opanowany, przyjazny, odważny, posłuszny, inteligentny, pełen godności i pewności siebie pies rasowy. |
Tornjak – pochodzenie i historia rasy
Tornjak to bardzo stara bałkańska rasa psów pasterskich, o których pierwsze pisane wzmianki, które udało się odnaleźć, pochodzą z 1067 i 1374 roku. Bazą dla odtworzenia rasy stały się genetycznie jednolite, archaiczne w typie psy pasterskie, które żyją w rejonach Bośni-Hercegowiny, Chorwacji i w przyległych do nich dolinach.
Planowa hodowla tornjaka
Badania nad pochodzeniem i występowaniem współczesnych tornjaków podjęto w 1972 roku. Prace hodowlane rozpoczęto w 1978 roku. W 1981 roku zarejestrowano tornjaka jako autochtoniczną rasę psów pod nazwą owczarek bośniacko-hercegowiński. W 1997 roku z inicjatywy Ministerstwa Ochrony Środowiska i Planowania Przestrzennego Chorwacji rozpoczęto akcje popularyzacji rasy poprzez przekazywanie szczeniąt torjaka lokalnym pasterzom. Do 2010 roku w ramach tego projektu przekazano dokładnie 251 szczeniąt.
W 2006 roku założono internetową bazę rodowodową tornjaka, a rok później FCI dokonało wstępnej akceptacji rasy.
Uznanie rasowe tornjaka
Tornjak został wpisany na listę ras uznanych przez FCI 7 listopada 2017 roku.
Tornjak w Polsce
Jak wygląd tornjak
Tornjak to pies silny, o mocnej sylwetce, ale ani za ciężki, ani za lekki. Tornjak charakteryzuje się harmonijną budową i proporcjonalną sylwetką, która odznacza się zarówno w postawie, jak i w ruchu. Sylwetka tornjaka niemal kwadratowa. Głowa szlachetna. Nos duży, ciemny w pełni napigmentowany, kolor odpowiada umaszczeniu. Oczy ciemne w kształcie migdała. Uszy tornjaka średniej wielkości, noszone blisko polików, trójkątne i złamane. Na szyi obfita kryza. Zad psa szeroki i lekko opadający, zwieńczony wysoko osadzonym długim ogonem z pióropuszem. Tylko na przodach nóg i głowie tornjaka włos jest krótszy.
Tornjak – gdzie szukać hodowli?
Pierwszym i najpewniejszym miejscem znalezienia hodowli tornjaka jest analiza strony internetowej Związku Kynologicznego w Polsce. Tam znajdziesz wszystkie zrzeszone hodowle podlegające rejestracji.
ZKwP swoją siedzibę główną ma w Warszawie, ale ma również 48 oddziałów na terenie całej Polski. Wystarczy odszukać najbliższy oddział, w którym otrzymasz informacje o działających hodowlach w twojej okolicy.
Po dokonaniu wyboru warto zasięgnąć opinii o wybranej hodowli wśród miłośników rasy, na wystawach, zlotach czy na forach społecznościowych, skupiających miłośników tornjaka.
Ostatnim krokiem jest skontaktowanie się z hodowcą i udanie się na miejsce. Dobra hodowla tornjaka nigdy nie ma nic do ukrycia i zaprasza nabywców do obejrzenia swoich zwierząt. Hodowca nie tylko odpowie na wszystkie pytania, ale również sprawdzi, czy szczenię trafi w odpowiednie ręce, przeprowadzając wywiad z kupującym. Nie zdziw się zatem jeśli to hodowca zacznie zadawać Ci pytania.
Tornjak - chów czy hodowla?
Nie każda osoba, w której domu urodzą się szczenięta tornjaka jest hodowcą. Nie można również stwierdzić, podczas zakupu psa, czy wyrośnie on na sukę hodowlaną, bądź reproduktora. Nie wiadomo przecież czy dorosły pies będzie spełniał wszystkie wymagania stawiane przed psami hodowlanymi.
Celem chowu jest stworzenie tornjakom prawidłowych warunków do rozwoju, życia i ewentualnego rozrodu.
Celem hodowli tornjaka jest genetyczne doskonalenie zwierząt w oparciu o wiedzę genetyczną, pracę hodowlaną, anatomię, fizjologię, etologię, zoohigienę, biochemię i biofizykę. Do hodowli mogą być użyte wyłącznie psy funkcjonalne i klinicznie zdrowe.
Początkujący hodowcy mogą w tym zakresie prosić o pomoc kierownika i członków sekcji tornjaka swojego oddziału ZKwP.
Tornjak z hodowli – na co zwrócić uwagę?
Przed wyborem tornjaka z hodowli sprawdź historię rodziców psa. Do hodowli powinny być wybierane jedynie te psy, które spełniają kryteria, dające szanse na rozwój rasy. Selekcja hodowlana zawsze powinna być dokonywana przez specjalistów. Szczenięta ok. 6. tygodnia życia powinny przejść przegląd hodowlany i zostać opisane przez specjalistów z oddziału ZKwP. Pamiętaj, że nawet pozytywny opis nie daje gwarancji, że dorosłe psy będą spełniały wymogi do bycia zwierzętami hodowlanymi. Finalna selekcja dokonywana jest dopiero na wystawach psów rasowych.
Minimalne wymagania, jakie musi spełnić pies to minimum trzy oceny doskonałe (samce) lub bardzo dobre (suki), otrzymane na trzech różnych wystawach od trzech różnych sędziów.
Brian Eager, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, via Wikimedia Commons
Tornjak - wady dyskwalifikujące szczenięta
Wśród wad całkowicie dyskwalifikujących tornjaka z dalszej hodowli wzorzec rasy wskazuje:
- agresję
- wyraźną lękliwość
- anomalie budowy
- zaburzenia charakteru
- brak typu rasowego
- przodozgryz
- tyłozgryz
- Nieprawidłowy wyraz płci
- Entropium, ektropium
- Anomalie barwy i kształtu oczu
- Brak jakichkolwiek zębów z tych wymienionych we wzorcu rasy
- Zbyt krótką sierść
- Zniekształcony ogon
- Brak ogona
- Albinizm
- Nietypowe rozmieszczenie kolorów
- Odchylenia wielkości poza przedział tolerancji
- Stosowanie kosmetyków, ślady po zabiegach kosmetycznych lub chirurgicznych
- samce muszą mieć dwa normalnie rozwinięte jądra, w pełni wyczuwalne w mosznie
Tornjak - możliwe dziedziczenie chorób
Tornjak, jak wiele innych ras psów narażony jest na wady warunkowane przez geny recesywne i dominujące. Częste choroby psów tej rasy to:
- Dysplazja stawów biodrowych
- Dysplazja stawów łokciowych
- Rozszerzenie i skręt żołądka
Szczeniaki tornjaka – charakter
Decydując się na wybór psa, musisz wiedzieć, że między rasami występują różnice nie tylko w wyglądzie zewnętrznym, ale także w zachowaniu i cechach użytkowych.
Tornjak, zgodnie ze wzorcem rasy, powinien być psem użytkowym, stróżującym. Tornjak został stworzony do pilnowania i obrony stada zwierząt gospodarskich. To pies oddany i posłuszny opiekunowi. Pies, który większość czasu spędza na podwyższeniu ponad stadem, reaguje bardzo szybko na wszelkie zmiany w otoczeniu.
W obecności bliskich mu osób zachowuje się spokojnie, jest przyjazny i opanowany. Wobec dzieci łagodny i cierpliwi. Lubi wylegiwać się z rodziną i chętnie oddaje się pieszczotom. Tornjak obcych traktuje z dużą dozą nieufności.
Tornjak pozbawiony jest instynktu myśliwskiego i jeśli jest właściwie socjalizowany lub od małego mieszka z innymi zwierzętami będzie z nimi dobrze współegzystował.
Czy tornjak to pies dla mnie?
Zanim podejmiesz ostateczną decyzję, zadaj sobie kilka pytań:
- Czy dysponuję czasem, by zapewnić psu minimum trzy spacery, z których przynajmniej jeden będzie trwał godzinę?
- Czy stać mnie na utrzymanie psa?
- Czy posiadam odpowiednią wiedzę o wychowaniu i opiece nad takim psem jak tornjak?
Tornjak – pies czy suka?
Podejmując decyzję o zakupie szczeniaka tornjaka pamiętaj, że psy obu płci różnią się nie tylko cechami wyglądu zewnętrznego, ale także charakterem1.
Kupując samca tornjaka pamiętaj, że pies będzie chłodniejszy w kontaktach i bardziej samodzielny. Psy potrzebują więcej czasu na zabawy, mają również silną potrzebę pozostawiania większej ilości śladów zapachowych. Samce bywają z natury bardziej dominujące wobec innych psów, mają też większą skłonność do niszczenia przedmiotów.
Suczka tornjaka będzie bardziej wrażliwa, subtelniejsza i przymilna. Suczki są bardziej towarzyskie i podatne na naukę posłuszeństwa. Szybciej uczą się również zachowania porządku w domu.
Warto pamiętać, że sterylizacja zmniejsza różnice zachowań płciowych.
Szczeniaki tornjaka – na co zwrócić uwagę przed zakupem?
Oglądając szczenięta tornjaka w miocie, zwróć uwagę na kilka ważnych oznak dobrego stanu zdrowia2:
- Czubek głowy tornjaka nie powinien mieć wyczuwalnego ciemiączka.
- Oczy powinny być osadzone symetrycznie, a powieki nie powinny wywijać się ani na zewnętrz ani do oka. Oczy muszą być czyste, bez żadnego wycieku.
- Powieki i uszy powinny być bez krost i zgrubień, a kanały słuchowe powinny być czyste, bez intensywnej wydzieliny. Jeżeli pies potrząsa ciągle głową albo sztywnieje przy dotyku uszu, to może oznaczać problemy z uszami.
- Nos powinien być zimny i wilgotny, a otwory nozdrzy powinny być wyraźne, by pies mógł oddychać z łatwością.
- Naciśnięcie tchawicy nie powinno wywołać ataku kaszlu.
- Brzuch powinien być gładki – bez uwypuklonej przepukliny na wysokości pępka.
- Na skórze psa nie może być żadnych plackowatych wyłysień, łupieżu czy łuszczącego się naskórka.
Socjalizacja szczeniąt tornjaka
Prawidłową socjalizację możesz wykonać, korzystając ze Złotej Dwunastki Margaret Hughes:
- Poznaj psa z 12 powierzchniami, po których może chodzić: trawa, drewno, dywan, piasek, beton etc.
- Baw się ze szczeniakami tornjaka przynajmniej 12 różnymi przedmiotami
- Szczenięta tornjaka powinny mieć systematyczny kontakt przynajmniej z 12 różnymi osobami.
- Poznaj szczeniaki z 12 różnymi miejscami w domu.
- Zaprezentuj szczeniakom 12 różnych domowych odgłosów: pralka, odkurzacz, mikser, telewizor, dzwonek do drzwi, budzik telefonu etc.
- Poznaj psy z 12 szybko poruszającymi się obiektami: rower, samochód, hulajnoga, tramwaj etc.
- Poddaj szczenię tornjaka 12 różnym wyzwaniom: wchodzenie do pudełka, do samochodu, na balkon, zabawa w basenie z płytką wodą etc.
- Przyzwyczaj psa do dotykania na 12 różnych sposób: głaskanie, branie na ręce, przewracanie na plecy, kładzenie na kolanach, dotykanie uszów, otwieranie pyska etc.
- Zapoznaj psa z jedzeniem z 12 misek o różnych fakturach i kształtach: talerzyk, miska porcelanowa, metalowa etc.
- Podaj psu jedzenie w 12 różnych pomieszczeniach.
- Przedstaw szczeniaka (szczepionego) co najmniej 12 różnym szczeniętom i psom dorosłym.
- Pozostawiaj psa co najmniej 12 razy samego na czas od 5 do 45 minut.
Wyprawka dla tornjaka
Jeżeli decyzja o zakupie szczeniaka tornjaka już zapadła, to czas zaplanować wyprawkę. W wyprawce powinny znaleźć się:
- Obroża dla psa
- Szelki dla psa
- Smycz dla psa
Kompletując wyprawkę dla swojego psa nie zapomnij również o:
- Miskach dla psa
- Legowisku ortopedycznym
- Zabawkach dla psa
- Woreczkach na odchody
- Szczotce do sierści dla psa
- Szamponach i odżywkach
- Adresówce dla psa
- Paście i szczoteczce do zębów
Kompletując wyprawkę dla swojego psa, nie zapomnij o akcesoriach sezonowych:
- Macie chłodzącej
- Butelce podróżnej z miską
- Obroży na kleszcze
Kiedy szczepić szczenię tornjaka
Na podstawie danych statystycznych opracowano schemat szczepień, w którym pierwszą dawkę szczepionki podaje się w wieku 6 tygodni, a kolejne trzy dawki w odstępach 3 tygodni. Na tej podstawie określić można dosyć szczegółowo kalendarz szczepień tornjaka.
- 6-7 tydzień życia – szczepienie przeciwko nosówce i parwowirozie
- 9-10 tydzień życia – szczepienie przeciwko nosówce, parwowirozie, chorobie Rubartha, kaszlowi kenelowemu i leptospirozie
- 12-13 tydzień życia – zakres ten sam, jak w 9-10 tygodniu
- 15-16 tydzień życia – szczepienie przeciwko wściekliźnie
Sezonowo, jeśli nie stosujesz obroży przeciw pasożytom zewnętrznym, warto podać psu tabletki lub krople na skórę, które ochronią psa. Odrobaczanie psa wykonuje się co kwartał.
Redakcja
Bibliografia
1 B. Fogle, Psy. Wielka encyklopedia, Tom 1, Wyd. Axel Springer Polska, s. 10-11.
2 B. Fogle, Psy. Wielka encyklopedia, Tom 1, Wyd. Axel Springer Polska, s. 12-13.
zkwp.pl/wzorce/355.pdf
fci.be/en/nomenclature/BOSNIAN-AND-HERZEGOVINIAN-CROATIAN-SHEPHERD-DOG-355.html
Poznaj inne rasy psów
