Atopowe zapalenie skóry u psa – przyczyny, rozpoznanie, leczenie
Czy Twój pies się drapie i nie wiesz, co z tym zrobić? Możesz mieć do czynienia z atopowym zapaleniem skóry, chorobą, która daje psom i ich właścicielom sporo do myślenia. To nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny, który może znacząco wpłynąć na jakość życia Twojego pupila. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest atopowe zapalenie skóry, jakie są jego przyczyny, objawy i jak można je leczyć. Przeczytaj artykuł i zobacz, jak pomóc swojemu psu.
Spis treści - kliknij strzałkę
Atopowe zapalenie skóry u psa – czym jest
Atopowe zapalenie skóry to genetycznie uwarunkowana zapalna i świądowa choroba alergiczna skóry o charakterystycznych objawach klinicznych.
Atopowe zapalenie skóry jest rodzajem nadwrażliwości o podłożu alergicznym, powiązanym z wytwarzaniem przeciwciał IgE przeciwko alergenom środowiskowym, a także z pokarmu.
Poszerzenie definicji o nadwrażliwość pokarmową w praktyce uniemożliwia rozróżnienie pomiędzy atopowym zapaleniem skóry w wyniku reakcji na alergeny wziewne oraz atopowym zapaleniem skóry wywołanym przez uczulenie na alergeny pokarmowe.
Wielorakość postaci klinicznych atopowego zapalenia skóry i jego przyczyny jest tak duża, że u ludzi stosuje się określenie „zespołu atopowego zapalenia skóry”.
W literaturze podaje się często, że problem ten dotyczy ok. 10% populacji psów, chociaż wydaje się, że jest ona znacznie większy i w niektórych źródłach mowa nawet o 30% populacji psów, które cierpią na atopowe zapalenie skóry.
Atopowe zapalenie skóry u psa – przyczyny choroby
AZS u psów już dawno zostało ograniczone do uczulenia na alergeny wziewne. Wobec tego rozpatrywać można czynniki wewnętrzna – właściwe dla danego osobnika oraz szereg czynników zewnętrznych, na które ten osobnik może zareagować odpowiedzią immunologiczną.
Wśród czynników wewnętrznych wskazuje się:
- Determinizm rasowy – co ciekawe skłonność rasowa do atopowego zapalenie skóry znacząco różni się w zależności od kraju. Do ras, które wskazuje się w Ameryce, Europie i Japonii, które mają predyspozycje do AZS, należą: shar pei, foksterier, jack russell terrier, labrador, buldog francuski, west highland white terrier, bokser, czy dalmatyńczyk.
- Odpowiedź immunologiczna – cechą szczególną psów z atopowym zapaleniem skóry jest włączanie odpowiedzi immunologicznej typu IgE pod wpływem kontaktu z antygenami środowiskowymi. Mechanizm występujący w tym przypadku tworzy swoiste zamknięte koło, które napędza objawy AZS.
- Zaburzenia w funkcjonowaniu bariery naskórka – u psów z AZS występuje zaburzenie w funkcjonowaniu bariery wodno-lipidowej naskórka, które prowadzi do utraty wody i zwiększenia łatwości przylegania do skóry czynników zakaźnych.
Wśród czynników zewnętrznych AZS u psów wskazuje się:
- Atopeny – alergeny, które wywołują uczulenia u osobników z atopią – są to alergeny wziewne oraz alergeny pokarmowe.
- Inwazje pcheł – same ugryzienia pcheł mogą, przez działanie superantygenów obecnych w ślinie, być przyczyną nasilenia objawów atopowego zapalenia skóry u psów.
- Gronkowce – z uwagi na problemy w funkcjonowaniu bariery wodno-lipidowej naskórka gronkowce mogą namnażać się na powierzchni skóry i zachowywać, jak superantygen, powodując powstawanie reakcji uczuleniowych.
- Malassezia – drożdżaki z rodziny Malassezia w łatwością kolonizują skórę psów z AZS, co prowadzi do odpowiedzi IgE na antygeny tych drożdży, co prowadzi z kolei do silniejszego świądu.
Atopowe zapalenie skóry u psa – objawy
W 75% przypadków atopowe zapalenie skóry u psa pojawia się między 6. miesiącem, a 3 rokiem życia psa. Wcześniej dochodzi do rozwoju choroby u buldogów, wetsh highland white terrier i shar pei, z kolei później u cocker spanieli i owczarków niemieckich.
Postać typowa AZS u psa
W postaci typowej atopowego zapalenia skóry u psów dochodzi do występowania miejscowego świądu:
- Twarzy (uszy, wargi, obszar wokół powiek
- Na plecach
- W pachwinach
- Między kończyna przednią a klatką piersiową
- Na części brzusznej szyi
- W kroczu
Zmiano tym mogą towarzyszyć zaczerwienienia, grudki, odbarwienie sierści. W przypadku długotrwałego problemu, w wyniku świądu dochodzi do powstania wyłysień, liszajowacenia, nadmiernej pigmentacji skóry.
W przypadku braku leczenie atopowe zapalenie skóry ewoluuje w kierunku postaci uogólnionej.
Postać uogólniona AZS u psa
Długotrwała choroba, które towarzyszą zaburzenia w rozwoju warstwy rogowej naskórka prowadzi do wystąpienia uogólnionych zmian na całej powierzchni ciała z bardzo silnym świądem. Dochodzi zwykle również do rozmnażania się grzybów i/lub bakteryjnego zapalenie mieszków włosowych, a nawet czyraczności.
Postać atypowa AZS u psa
Postacie atypowe są często niedoceniane, mają one przede wszystkim charakter miejscowy:
- Zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego
- Obustronne zapalenie skóry w przestrzeniach między palcami
- Nadmierne rogowacenie skóry w przestrzeni między sutkami
- Do utraty sierści dochodzi zwykle na powierzchni fałdów łokciowych, kolanowych, pachwinowych.
Atopowe zapalenie skóry u psa – rozpoznanie
W rozpoznaniu AZS u psów stosuje się wiele schematów, stworzonych w większości na bazie tych, używanych w medycynie ludzkiej. Szczególnie pomocne są jednak ustalenia jedynego badania, pozwalającego odróżnić AZS od ropnego zapalanie skóry u psa. W tym celu stosuje się kryteria podstawowe i drugorzędne.
Wśród kryteriów podstawowych znajdują się:
- Wystąpienie objawów w wieku od 6 miesięcy do 3 lat
- Świąd ustępują pod wpływem kortykosteroidów
- Obustronne zapalenie skóry w przestrzeni międzypalcowej
- Zaczerwienienie wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej
- Zapalenie skóry okolicy warg
W rozpoznaniu różnicowym atopowego zapalenie skóry u psa bierze się pod uwagę wszystkie postacie ropnego zapalenie skóry u psów. Uwzględnia się również inwazje pasożytnicze, zakażenia skóry.
W rozpoznaniu choroby pomocne może być wykonane badań alergicznych, po to, by dokonać wybory sposobu leczenia (dieta hipoalergiczna, odczulanie).
Ostateczne rozpoznanie atopowego zapalenia skóry u psa
Ze względu na nieuleczalność AZS terapia ma na celu ograniczenie świądu i stanu zapalnego skóry do poziomu, który nie będzie wyzwalał u chorego osobnika objawów klinicznych. Osiągnąć można to jedynie przy zastosowaniu terapii miejscowej, ogólnoustrojowej oraz przy identyfikacji i wykluczeniu lub ograniczeniu ekspozycji na uczulający alergen.
Ostateczne rozpoznanie stawiane jest zawsze przez lekarza weterynarii na podstawie:
- wywiadu
- badania klinicznego
- kryteriów Favrota, w tym reakcji na glikokortykosteroidy (GKS)
- wykluczenia innych przyczyn zapaleń skóry i przewlekłego świądu
Istotna wydaje się również występująca w przebiegu choroby nieprawidłowa budowa histologiczna naskórka, która umożliwia łatwiejsze przenikanie przez nią alergenów.
Atopowe zapalenie skóry u psa – leczenie
Leczenia psa z atopowym zapaleniem skóry powinno być przede wszystkim dostosowane do postaci klinicznej choroby.
- W przypadku minimalnych objawów zaleca się comiesięczną kontrolę na obecność pcheł, dietę eliminacyjną oraz lecznicze środki do pielęgnacji skóry.
- W postaci łagodnej konieczne może być stosowanie miejscowe kortykosteroidów lub takrolimusu, podawanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz leki przeciwhistaminowe.
- AZS typowe z czasowymi zaostrzeniami może wymagać antybiotykoterapii, leków przeciwgrzybiczych i/lub kortykosteroidów
- Typowe i nawracające AZS u psw wymaga antybiotyków, leków przeciwgrzybiczych i/lub kortykosteroidów oraz immunoterapii swoistej w przypadku niepowodzenia leczeniem cyklosporyną
- Ciężkie AZS wymaga długotrwałego i rygorystycznego podawania leków o działaniu przeciwzakaźnym, cyklosporyny oraz swoistej immunoterapii.
Jak poradzić sobie z atopowym zapaleniem skóry u psa?
W celu poprawy kondycji i regeneracji skóry zalecane jest stosowanie emulsji, szamponów czy żeli oczyszczających z martwego naskórka i stabilizujących pH, czy mających właściwości nawilżające, keratomodulujące, czy wzmacniające barierę ochronną skóry.
Jednym z najczęstszych czynników wyzwalających jest infestacja pchłami, a alergenem ślina tych pasożytów. W takiej sytuacji należy przeprowadzić terapię przeciwpchelną wszystkich zwierząt razem mieszkających jednocześnie, pamiętając jednak o cyklu rozwojowym – dorosłe osobniki żywią się, defekują i rozmnażają na żywicielu, postacie rozwojowe- jaja, larwy i poczwarki, znajdują się w otoczeniu (legowisko, szczeliny podłóg, wykładziny, dywany). Aby zapobiec następnym inwazjom należy wyeliminować wszystkie stadia rozwojowe w otoczeniu zwierzęcia. Należy również zauważyć, że do wywołania atopowego pchlego zapalenia skóry wystarczy zaledwie dwukrotny kontakt ze śliną pcheł.
Ze względu na często towarzyszący atopowemu zapaleniu skóry u psów przerost flory bakteryjnej lub drożdżaków, wprowadza się terapię miejscową na bazie szamponów i aerozoli z chlorheksydyną oraz środków do czyszczenia uszu. Przy ciężkich zakażeniach skóry wprowadza się leki o działaniu ogólnym – antybiotyki.
Każdy pies z atopowym zapaleniem skóry całorocznym, powinien również przejść dietę eliminacyjną, która pokaże czy alergeny zawarte w pokarmie nie wpływają na zaostrzenie objawów atopii. Dieta spełnia również ważną rolę w leczeniu atopowego zapaleniu skóry u psów. Wysokostrawne karmy ograniczają ryzyko nadwrażliwości pokarmowej i zwiększają dostępność substancji odżywczych.
Z doświadczeń lekarzy klinicystów wynika, że najczęstszą przyczyną AZS są glikoproteiny roztoczy. Dbanie o czystość otoczenia, jak również stosowanie preparatów ograniczających ilość roztoczy kurzu domowego, w sposób znaczący zmniejsza nasilenie objawów.
Kolejnym elementem zwalczania atopii u psa jest zastosowanie środków przeciwświądowych – glikokortykosteroidów, ich dawka, rodzaj, czas stosowania zależy od nasilenia objawów, a decyzję o ich wdrożeniu może podjąć jedynie lekarz weterynarii.
Nie bez znaczenia jest również terapia wspomagająca oparta na suplementach dermatologicznych zawierających: biotynę, siarkę, cynk, kwasy omega czy witaminy A i z grupy B.
Cyklosporyna A w leczeniu AZS u psów
Cyklosporyna A jest jednym z rzadkich leków, które ma dopuszczenie do stosowania w przypadku atopowego zapalenie skóry u psów. Jej działanie polega na hamowaniu rozwoju reakcji natychmiastowej nadwrażliwości i reakcji typu opóźnionego. Jej skuteczność jest porównywalna do kortykosteroidów działających przez 2 tygodnie.
Można zastosować dwa sposoby kuracji:
- 5 mg/kg m.c./dzień przez 4-6 miesięcy i zaprzestać podawanie, aż do nawrotu objawów
- 5 mg/kg m.c./dzień przez 1-2 miesiące, a następnie stopniowo zmniejszać dawki
Nowy lek na AZS u psów
Warto wspomnieć, że Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni Psów i Kotów UPWr wraz z wrocławską spółką biotechnologiczną Bioceltix prowadzi badania kliniczne nad nowym lekiem na AZS. Ma on działanie zarówno objawowe, jak i przyczynowe. Lek oparty jest na immunomodulujących właściwościach mezenchymalnych komórek macierzystych, a wyniki badań powinny być dostępne w drugiej połowie 2023 roku.
Podsumowując atopowe zapalenie skóry u psa
Podjęcie wielotorowego działania pozwala na poprawę dobrostanu życia zwierzęcia mimo istnienia przewlekłej choroby jaką jest atopowe zapalenie skóry. Decyzję o sposobie postępowania – terapia miejscowa, ogólna, suplementacja – zawsze podejmuje lekarz weterynarii w oparciu o wywiad, badanie kliniczne i dermatologiczne oraz analizę wyników diagnostycznych badań dodatkowych psa z objawami AZS.
Źródła
P. Prelaud, Choroby alergiczne psów, Wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010.
M. Szczepanik, Ł. Adamek. P. Wilkołek, Diagnostyka atopowego zapalenia skóry u psów oraz ocena obrazu klinicznego, „Życie weterynaryjne”, 2010/85(4).
upwr.edu.pl/aktualnosci/naukowcy-upwr-badaja-nowy-lek-na-atopowe-zapalenie-skory-u-psow-3898.html
dr n. wet. Tomasz Nowak
Specjalista rozrodu zwierząt, specjalista chorób psów i kotów, specjalista radiologii weterynaryjnej. Właściciel poznańskiej kiliniki dla zwierząt MyPet.
dr Mateusz Karatysz
Opiekun buldożki Daisy, borykającej się od wielu lat z problemami zdrowotnymi. Dziennikarz, popularyzator świadomych adopcji zwierząt oraz produktów, które pomagają opiekunom w samodzielnym rozwiązywaniu problemów pojawiających się, podczas opieki nad zwierzętami. Twórca serwisu www.zoonews.pl
Przeczytaj również inne artykuły o zdrowiu zwierząt
