Żmija zygzakowata – czy jest groźna dla człowieka, opis gatunku
By Dario Quattrin – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=70239092
Żmija zygzakowata to gad, który w Polsce jest pod ochroną gatunkową. Ukąszenie przez żmiję może być w pewnych warunkach niebezpieczne dla człowieka.
Spis treści - kliknij strzałkę
Żmija zygzakowata – systematyka
Żmija zygzakowata Vipera berus to gatunek węża z rzędu łuskonośnych z rodziny żmijowatych. Nazwy ludowe tego gatunku to „Ruda żmija”, „czarna żmija” oraz „Miedzianka”, nazwy te jednak mogą odnosić się do innych gatunków węży.
Żmija zygzakowata – występowanie
Ze względu na dużą tolerancję temperatur żmija zygzakowata jest jednym z węży o największym zasięgu występowania. Wąż ten występuje od południowej Grecji aż po koło podbiegunowe. Od północno-zachodniej Francji aż do wschodniej Syberii. Granica wysokości zaczyna się na poziomie morza aż do 3000 m n.p.m. we włoskich Alpach.
W Polsce żmija zygzakowata występuje na terenie całego kraju.
Żmije występują przede wszystkim na obrzeżach lasów, polanach leśnych i podmokłych łąkach.
Jak wygląda żmija zygzakowata?
Jedną z ważnych wskazówek, jak rozpoznać żmiję zygzakowatą jest zwrócenie uwagi na źrenicę oka. Żmije najłatwiej rozpoznać po pionowej źrenicy oka. Jest to cecha, która odróżnia żmiję od innych gatunków węży.
Słowo zygzakowata odnosi się do wstęgi kainowej, występującej od karku aż po koniec ogona. Co ciekawe u czarnej żmii zygzakowatej wstęga nie jest widoczna.
Głowa żmii zygzakowatej jest trójkątna i masywna. Oczy węża mają zwykle czerwoną bądź czerwonobrązową tęczówkę oraz, wspomnianą wcześniej, pionową źrenicę.
Samce żmii zygzakowatej są prawie zawsze szarego ubarwienia i mają zwykle czarny zygzak. Samice natomiast miewają najczęściej brązowe ubarwienie i brązowy bądź rudy zygzak. Ubarwienie nie jest jednak cechą płciową.
Brzuch węży jest zwykle grafitowo-szary, aż do czarnego. Sporadycznie występują okazy z jasnymi cętkami z żółtą bądź pomarańczową końcówką ogona.
W porównaniu z wężem eskulapa albo gniewoszem ciało żmii zygzakowatej jest masywne i krępe, z krótkim ogonem.
Samce żmii mogą osiągać do 80 cm długości przy wadze do 200 gr. W Polsce takie okazy jednak nie występują. Najczęściej są to osobniki o długości do 60 cm. W przypadku tych węży to samce są zwykle krótsze o 5-10 cm i mniej masywne.
By Thomas Brown – European Adder (Vipera berus)Uploaded by mgiganteus, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=27451146
Odmiany barwne żmii zygzakowatej
W Polsce występują 3 odmiany barwne tego węża:
- Żmija zygzakowata brązowa
- Żmija zygzakowata szara
- Żmija zygzakowata czarna
Żmija zygzakowata – tryb życia
Żmije to węże, które prowadzą dzienny tryb życia. Zwykle przebywają wśród krzewów i korzeni drzew oraz pod kamieniami.
Samce budzą się z hibernacji, gdy temperatura dzienna osiąga 3-5 st. C.
W okresie wczesnej wiosny węże przede wszystkim wygrzewają się na słońcu. Wraz ze wzrostem temperatur wygrzewanie ma miejsce już tylko o wschodzie i przed zachodem słońca. Gdy temperatury zaczynają osiągać maksimum żmije zygzakowate spędzają czas w kryjówkach lub polując w norach gryzoni. Podczas ciężkich upałów żmije polują również nocą.
Wraz z nadejściem jesieni żmije stają się znów bardziej widoczne w ciągu dnia.
Hibernacja węży rozpoczyna się, gdy temperatury w nocy zaczynają spadać do 0 st. C. Zimowiska są oblegane najpierw przez samce, a później dołączają do nich samice i młode żmije.
Żmija zygzakowata – rozmnażanie
Żmije to gady jajożyworodne. Pora godowa przypada w ich przypadku na kwiecień i maj. W tym czasie samce toczą ze sobą rytualne walki. Samice kopulują raz na 2-3 lata, gdyż szybciej nie są w stanie odbudować zapasów tkanki tłuszczowej, którą poświęcają na odżywianie zarodków. Młode węże, gotowe do przyjścia na świat, wykluwają się z jaj i zostają wydalone przez samicę na zewnątrz. Samica rodzi jesienią od kilku do kilkunastu młodych węży, które mierzą od 15 do 20 cm.
Żmija zygzakowata – żywienie
Żmija zygzakowata opanowała mechanizm ataku redukujący zagrożenie do minimum. Wąż poluje w bezruchu, oczekując na ofiarę. Szybkim ruchem wąż atakuje ofiarę i wycofuje się. Za pomocą zmysłu węchu żmija odnajduje swoją ofiarę, którą połyka w całości.
Żmija smakuje zapach za pomocą języka z rozdwojoną końcówką. Język odpowiada za zbieranie substancji chemicznych, które unoszą się w powietrzu. Substancje te przekazywane są następnie do aparatu Jacobsona, który dokonuje percepcji zapachu.
Żmija zygzakowata żywi się przede wszystkim małymi ssakami: ryjówkami, nornikami, kretami oraz gryzoniami: myszami. Węże tego gatunku polują również na żaby, jaszczurki, pisklęta ptaków i owady.
Ile żyje żmija zygzakowata?
W środowisku naturalnym żmija zygzakowata żyje nawet do 10 lat.
Ochrona gatunkowa żmii zygzakowatej
Żmija zygzakowata jest wężem, który podlega częściowej ochronie gatunkowej. Ochrona polega na wprowadzeni zakazów umyślnego zabijania i okaleczania, chwytania, przetrzymywania, niszczenia siedlisk oraz umyślnego płoszenia żmij.
Żmija zygzakowata – ciekawostki
- Skład jadu żmii zygzakowatej nie został rozpoznany aż do teraz. Wiadomo, e w 90% składa się z mieszaniny białek oraz substancji nieorganicznych. Jad żmii uszkadza układ krwionośny oraz wpływa negatywnie na układ nerwowy.
By Mattias Åström from Norrköping, Sweden – Springtime in Sweden. www.ma-foto.net, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=112428008
Czy żmija zygzakowata jest jadowita?
Tak, żmija zygzakowata jest jadowita. W jej gruczołach jadowych znajduje się ok 30 mg. jadu w formie żółtej oleistej cieczy.
Czy żmija zygzakowata może zabić człowieka?
Przyjmuje się, że dawka śmiertelna dla człowieka to 6,45 mg jadu żmii zygzakowatej na kilogram masy ciała człowieka. Biorąc pod uwagę, że w jej gruczołach znajduje się 30 mg jadu można dojść do wniosku, że żmija zygzakowata nie jest niebezpieczna dla człowieka.
Mimo to żmija może być niebezpieczna dla człowieka. Ukąszenie osoby dorosłej w okolice szyi oraz klatki piersiowej; ukąszenie osoby dorosłej, która jest uczulona na jad żmii oraz ukąszenie dziecka mogą być śmiertelne.
Co zrobić gdy ukąsi żmija?
- W przypadku ukąszenia należy oddalić się od żmii.
- Jeżeli na skórze widać krople jadu, to należy je spłukać wodą.
- Ukąszoną kończynę należy unieruchomić i ułożyć poniżej poziomu serca, by spowolnić wchłanianie się jadu.
- Po ukąszeniu należy zdjąć biżuterię z palców rąk oraz zegarek, biżuterię z szyi bądź z nadgarstka, gdyż mogą one ograniczyć przepływ krwi po pojawieniu się obrzęku.
- Miejsca ugryzienia nie wolno nacinać, ani też nie należy wysysać jadu.
- Jedynym prawidłowym postępowaniem jest szybkie zgłoszenie ukąszenie służbom ratowniczym, które będą miały dostęp do surowicy.
Pytania czytelników
Gdzie w Polsce występuje żmija zygzakowata?
Żmija zygzakowata występuje na terenach leśnych i łąkach na obszarze całej Polski.
Czy żmija zygzakowata jest pod ochroną w Polsce?
Tak, żmija jest w Polsce pod częściową ochroną gatunkową.
Co grozi za zabicie żmii?
Zabicie bądź okaleczenie żmii traktowane jest jak wykroczenie, za które grozi orzeczenie kary aresztu lub grzywny.
Kiedy budzą się żmije?
Pierwsze budzą się samce i można je spotkać w Polsce już podczas dziennych temperatur na poziomie 3-5 st. C. Samice budzą się, gdy temperatura dzienna zacznie osiągać kilkanaście st. C.
Co robić gdy spotka się żmiję?
Przede wszystkim należy brać po uwagę, że żmije lubią wygrzewać się na środku ścieżek w lasach oraz na łąkach. Żmija, która nie może uciec będzie atakowała. Jest wtedy zwinięta, unosi głowę i zaczyna syczeć. Jeżeli natkniesz się na żmiję w takiej pozycji należy się wycofać i przejść inną ścieżką. Minimalna bezpieczna odległość to 1 metr od żmii.
Redakcja
Bibliografia:
magazyn.salamandra.org.pl/m23a02.html
gov.pl/web/rdos-katowice/co-zrobic-gdy-zmija-pojawi-sie-w-ogrodzie
Poznaj inne gatunki węży
