Wąż eskulapa – jak wygląda największy wąż żyjący w Polsce?
By FelixReimann – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7433690
Wąż eskulapa to najdłuższy gatunek żyjący w Europie. Węże tego gatunku nie są jadowite, uśmiercają ofiary duszeniem i zjadają je w całości.
Spis treści - kliknij strzałkę
Wąż eskulapa – systematyka
Wąż eskulapa Zamenis longissimus to niejadowity gatunek z rzędu łuskonośnych z rodziny połozowatych, a więc węży właściwych.
Wąż eskulapa – występowanie
Wąż eskulapa występuje na obszarze od Hiszpanii przez Europę Środkową i Południową aż do Morza Kaspijskiego. Wąż ten występuje m.in. w takich krajach, jak Francja, Niemcy, Polska, Czechy, Słowacja, Ukraina.
W Polsce gatunek tego węża występuje w Bieszczadach. Dominującym obszarem leśnym, na którym występują węże eskulapa jest buczyna karpacka od 500-550 m n.p.m. Gatunek ten często spotykany jest w pobliżu osad ludzkich.
Węże tego gatunku spotkać można na takich siedliskach, jak:
- Nasłonecznione doliny cieków wodnych
- Urwiska, kamieniołomy i stoki
- Łąki i polany w otoczeniu lasów
- Otoczenie stert trocin, drewna, a nawet kompostowniki
- Poddasza, strychy budynków mieszkalnych
Jak wygląda wąż eskulapa
Wąż eskulapa osiąga długość 225 cm jednak osobniki powyżej 200 cm są rzadko spotykane. W Polsce największy zbadany samiec węża mierzył 170 cm, a samica 140 cm. Waga samców wynosi ok 750 g, a samic 500 g. Młode osobniki mierzą 25-33 cm i ważą 6-8 g.
Dymorfizm płciowy osobników jest zaznaczony wyraźniej po osiągnięciu dojrzałości, wtedy nasada ogona samca za kloaką staje się szersza dzięki równolegle położonym hemipenisom. U samic ogon zwęża się za kloaką.
Ubarwienie grzbietowej i bocznej części ciała dorosłych osobników jest jednolicie oliwkowe, oliwkowoszare, oliwkowobrunatne, sporadycznie ciemniejsze. Środkowa i dolna część głowy, krańce bocznych części tułowia oraz brzuch od głowy do ogona są żółte, bez plam, ewentualnie z ciemniejszym deseniem na brzegach tarczek.
Wąż eskulapa – tryb życia
Węże eskulapa stają się aktywne, gdy temperatura w ciągu dnia zaczyna przekraczać 15-20 st. C. W Bieszczadach wąż rozpoczyna aktywność w maju. Optymalna temperatura otoczenia dla tego węża to 25-27 st. C. Z kolei koniec aktywności przypada w Polsce na wrzesień/październik. W pozostałych miesiącach węże pozostają w kryjówkach zajętych do zimowania.
Wąż eskulapa prowadzi dzienny tryb życia. W okresach wysokich temperatur może jednak żerować nawet w nocy.
Największe skupiska tych węży występują na dobrze nasłonecznionych, otwartych przestrzeniach, porośniętych gęstą mozaiką roślin, które umożliwiają bezpieczne poruszanie się, wygrzewanie i polowania.
Węże eskulapa przywiązują się do tych samych miejsc bytowania. Przemieszczanie się ma związek z:
- Opuszczaniem zimowisk
- Poszukiwaniem pokarmu
- Poszukiwaniem nowych kryjówek
- Poszukiwaniem partnerów
- Poszukiwaniem miejsc do złożenia jaj
- Powrotem do legowiska zimowego
Badania prowadzone w Bieszczadach pokazały, że wszystkie powyższe aktywności odbywały się zwykle na niewielkim odcinku do 500 metrów.
By Herwig Winter – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=91079510
Wąż eskulapa – rozmnażanie
W polskim klimacie węże eskulapa mają problem z inkubacją jaj. Samice węża eskulapa nie zajmują się jajami po ich złożeniu, a jesienno-zimowy chłód nie sprzyja inkubacji. Pomóc mogłyby kopce z trocin, siana i gałęzi.
W Polsce w ramach projektu „Czynna ochrona węża Eskulapa w Bieszczadach Zachodnich” tworzono miejsca lęgowe dla tego gatunku.
Gody węży eskulapa odbywają się od maja do czerwca. Po 4-6 tygodniach od zapłodnienia samica składa przeciętnie od 5. do 12. jaj w nasłonecznionych miejscach pełnych próchna, liści, mchu bądź pod kamieniami osłoniętymi glebą i mułem. Mogą to być również kopce siana, trocin, obornika lub śmietniska.
Inkubacja jaj zależy od temperatury i trwa:
- 48-52 dni w temp. 26,5-29,1 st. C.
- 58-65 dni w temp. 22,1-31,2 st. C.
W Bieszczadach klucie odbywa się najczęściej we wrześniu/październiku.
Ile żyje wąż eskulapa?
Długość życia węża eskulapa w hodowli może sięgnąć nawet 30 lat. W środowisku naturalnym węże żyją znacznie krócej.
Wąż eskulapa – żywienie
Dieta węży eskulapa w naturze została dokładnie przebadane. Pokarm stanowią ssaki (69%), gady (15,5%), ptaki (11,2%), płazy (1,7%), owady (1,7%) oraz skąposzczety (0,9%).
Młode osobniki zjadają głównie niewielkie owady, a czasami kręgowce. Z kolei dorosłe osobniki zjadają przede wszystkim ssaki.
Węże eskulapa duszą swoje ofiary i zjadają się w całości.
Ochrona gatunkowa węża eskulapa
Wąż eskulapa chroniony jest prawem międzynarodowym na mocy Dyrektywy Siedliskowej oraz Konwencji Berneńskiej. W Polsce wąż ten podlega ścisłej ochronie gatunkowej oraz ochronie strefowej wokół miejsce rozrodu i regularnego przebywania.
- Od 1996 roku wąż znajduje się również na Czerwonej liście IUCN.
- Od 2001 roku wąż eskulapa znajduje się w Polskiej czerwonej księdze zwierząt (CR – krytycznie zagrożony).
- Od 2002 roku wąż tego gatunku znajduje się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (CR).
- Od 2003 roku gatunek ten widnieje w Czerwonej liście dla Karpat (CR).
Wąż eskulapa – ciekawostki
- Wąż eskulapa, ze względu na swoją ograniczona populację jest obiektem badań naukowców z Polski. Jednym ze sposobów na badanie rozmieszczenia i zachowań węża eskulapa są badania telemetryczne. Na ich podstawie naukowcy sprawdzają m.in. jak wąż wykorzystuje swoje siedliska.
- Nazwa węża eskulapa pochodzi od patrona wiedzy lekarskiej Asklepiosa.
- Wąż eskulapa jest najdłuższym wężem występującym w Europie.
- Wąż eskulapa nie jest jadowity. Wąż dusi swoje ofiary i połyka je w całości.
Redakcja
Bibliografia:
siedliska.gios.gov.pl/images/pliki_pdf/publikacje/pojedyncze_metodyki_dla_gat_zwierzat/W-Eskulapa-Zamenis-longissimus.pdf